10 soruda kamu işçilerinin zam pazarlığı

600 bin kamu işçisini ilgilendiren zam pazarlıkları tıkanmış durumda. Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Protokolü görüşmelerinde anlaşma hâlâ sağlanmış değil. Sendikalar hükümetin tekliflerini yeterli bulmazken grev takvimini de işletmeye başladı. Peki bu süreç kimleri kapsıyor ve bu noktaya nasıl gelindi. Nefes.com.tr 10 soruda kamu işçisinin zam pazarlığı ile ilgili merak edilenleri derledi...

1 - Toplu sözleşme kimleri kapsıyor?

Karayolları, demir yolları, hastaneler, enerji santralleri, üniversiteler gibi kurumlarda çalışan yaklaşık 600 bin kamu işçisi bu toplu iş sözleşmesi kapsamında.

2- Kamu işçilerinin ücretleri ne kadar?

Kamu işçisinin mevcut günlük ücreti 1450 lira seviyesinde. Prof. Dr. Aziz Çelik'in aktardığına göre, Ocak 2025'te kamu işçisinin ortalama net maaşı 43 bin 661 seviyesindeydi. Ancak Bu ücretler kurum, hizmet kolu ve statüye göre farklılıklar gösteriyor. Ayrıca bu rakam işçi ücretlerinin yıldan yıla reel olarak gerilediğini de gösteriyor. Örneğin AKP'nin iktidara geldiği 2002 yılında 1012 lira olan ortalama kamu işçisi maaşı 184 lira olan asgari ücretin 5,5 katıydı. Oysa 2025 yılında ortalama kamu işçisi maaşı asgari ücretin yalnızca iki katı.

3 - Süreç nasıl yürüyor?

Toplu sözleşme süreci Şubat 2025’te başladı. Kamu işverenini TÜHİS, işçi tarafını Türk‑İş ve Hak‑İş temsil ediyor. Şubatta başlayan görüşmelerde hükümetin yaklaşık 600 bin kamu işçisi için zam teklifi 13 Haziran'da belli olmuştu. İkinci teklif 27 Haziran, üçüncü teklif ise 18 Temmuz'da sunuldu.

4 - Hükümet ne öneriyor?

TÜHİS ilk teklifte 2025 yılı için ilk 6 ayda yüzde 16, ikinci 6 ayda yüzde 8 zam önerilirken, 2026 yılı için ise ilk 6 ayda yüzde 7, ikinci 6 ayda yüzde 5 oranında artış teklif te bulunmuştu. İkinci teklifte ise 2025’in ilk 6 ayı için yüzde 17, ikinci 6 ay için yüzde 10 zam önerisi getirilmişti. Hükümetin son teklifi ise ilk 6 ay için yüzde 24, geri kalan üç dönem gerçekleşen enflasyon oranında artış şeklinde olmuştu. Ancak Türk-İş Başkanı Ergün Atalay'ın aktardığına göre ekonomi yönetimi gayri resmi yollarla, enflasyon temelli artışın sürdürülemez olduğunu belirterek ikinci 6 ay için yüzde 10–11 bandında alternatif tekliflerde bulundu.

5 - İşçi tarafı ne istiyor?

Türk-İş ve Hak-İş’in ortak hazırladığı taslakta, günlük en düşük ücretin 1800 TL’ye yükseltilmesi, bu artıştan sonra 2025’in ilk altı ayı için yüzde 50, sonraki iki dönem için ise yüzde 25’er zam yapılması ve ayrıca yüzde 10 refah payı verilmesi talep ediliyor.

6 - 2025 ilk 6 aylık zam nasıl ödenecek?

2025’in ilk 6 aylık zammı yılbaşından itibaren geçerli olduğu için, temmuz ayında imzalanacak sözleşmeyle birlikte işçilere geriye dönük fark ödemesi yapılacak. Ocak–Haziran dönemi için belirlenen zam oranı kadar fark maaşlara yansıtılacak. Öte yandan zam sürecinin gecikmesi nedeniyle toplu iş sözleşmelerinin gecikmesi farkların ödenme zamanı dikkate alındığında zammın etkisi de sınırlı olacak. 2025 yılı ilk 6 ay farkları en iyi ihtimalle ağustos veya eylül ayında ödenecek. Böylece birikmiş farklar enflasyon karşısında ciddi bir kayba uğramış olacak.

7 - Kamu işçileri grev yapabiliyor mu?

Evet. Yasaya göre sözleşme uyuşmazlıklarında arabuluculuk süreci sonrası grev hakkı kullanılabilir. Türk‑İş, bazı hizmet kollarında grev kararı ilan etti ve grev eylem takvimine hazırlandığını duyurdu. Öte yandan su, elektrik, doğal gaz, petrol üretimi, tasfiyesi ve dağıtımı ile nafta veya doğalgazdan başlayan petrokimya gibi sektörlerde grev yasağı bulunuyor. Böylece bazı sektörler hariç kamu işçileri grev yapabiliyor.

8 - Grev takvimi ne zaman başlayacak

Türk-İş Genel Başkanı Ergün Atalay çarşamba günü 7 aydır hükümetle yaşanan süreci belgelerle açıklayacaklarını söyleyerek takvimle ilgili bilgi verdi. Atalay, cuma günü grev kararını ilk uygulayacak yerin Eti maden olduğunu belirterek 2600'e yakın işçiden 2100'ünün iş bırakacağını açıkladı. Atalay grev takvimi hakkında şu bilgileri verdi:

"Cumartesi günü Zonguldak'ta madenciler grev kararını uygulamak durumunda. Demiryol-İş cuma günü grev kararını açıkladı. Bugün 486 iş yerinde Yol-İş grev kararını astı. Yarın da enerji sektöründe ve DSİ'de grev kararı açıklanıyor. 8 Ağustos'ta Gençlik Spor, Maliye ve Üniversiteler grev kararını açıklıyor. Ardından da bütün sendikalarımız grev kararlarını açıklayacak. Grev kapsamı dışında olan işyerleri var. Bunların bazıları Yüksek Hakem Kurulu'nda."

9 - Geçmişte kamu işçilerine ne kadar zam yapıldı?

2021–2022 döneminde kamu işçilerine ilk 6 ay için yüzde 12, ikinci 6 ay için yüzde 5 artı enflasyon farkı verilerek toplamda yaklaşık yüzde 27 civarında bir artış sağlandı. 2023–2024 toplu iş sözleşmesinde ise taban ücret yaklaşık 15 bin TL’ye çıkarıldı ve kamu işçilerine ilk 6 ay için yüzde 45 (refah payı dahil), ikinci 6 ay için yüzde 15 artı enflasyon farkı, sonraki dönemlerde ise yüzde 10 artı enflasyon farkı uygulanması kararlaştırıldı. Ayrıca 2024 başında yapılan ek protokolle kamu işçilerine yüzde 32,57 oranında zam yapıldı.

10- Pazarlıkta son durum ne?

Pazarlıkta güncel durumda taraflar arasında mutabakat sağlanamıyor ve süreç giderek geriliyor. Gözler hükümetten gelecek olası dördüncü ve nihai teklifte. Ancak Türk-İş Başkanı Atalay, "3 gün sonra da uygulamaya geçiyoruz. Çarşamba günü bu salonda greve çıkacak işçilerle beraber basın açıklaması yapacağız. A’dan Z’ye ne oldu ne bitti, belge ile yazıyla hepsini kamuoyuna duyuracağız. Biz bu ülkede sıkıntının hat safhada olduğu bir ortamda sesimizi duyurmayla ilgili aylardır kapı kapı dolaştık, dilimizin döndüğünce anlattık. Şu anda sesimizi duymuyorlar, görmüyorlar" dedi.