2024'te 63 kurye yaşamını yitirdi

Kurye Hakları Derneği 2024 yılında en az 63 kuryenin çalışırken hayatını kaybettiği tespit etti.

Dernek, dün Moto Kurye Ölümleri Raporu'nu yayımladı.

Rapora göre, 2024 yılında 41 restoran kuryesi, 14 esnaf-kurye ve 8 evrak kuryesi çalışırken hayatını kaybetti.

Yaşamını kaybeden 63 kuryeden 34'ünü 19-27 yaş aralığındaki gençler. Ölen kuryelerin 6'sı ise çocuk.

Geçen yıl hayatını kaybeden kuryelerin yüzde 66'sını pideci, dönerci, çiğköfteci, sucu gibi tekil işletmelerde çalışan kuryeler, yüzde 22'sini Trendyol, Yemek Sepeti, Paket Taksi gibi platform şirketlerinde çalışan esnaf- kuryeler, yüzde 12'sini ise evrak kuryeleri oluşturdu.

Raporda öne çıkan noktalar şöyle:

* Kuryelerin yaşam hakkını etkileyen olaylar; sektörde süregelen sömürü koşulları, paket başı ödeme ve hız temelli prim sistemi, düşük ücretler, uzun çalışma saatleri, zorlu hava koşullarında çalışmaya zorlanma ve etkisiz denetim mekanizmaları gibi unsurların bir yansımasıdır.

* Dolayısıyla bu ölümler, kişisel hataların ötesinde, bir bütün olarak sektördeki çalışma şartları ile yakından ilişkilidir.

* Bu olumsuz çalışma şartlarına müsaade eden ekonomik, idari ya da hukuki her türlü aktör ve kurumun da sorumluluğu vardır. Örneğin moto kuryeliğin "Çok Tehlikeli Meslekler Statüsü”ne alınmaması ve Mesleki Yeterlilik Belgesi'nin zorunlu hale getirilmemesi ölümcül sonuçları olan başlı başına bir yasal boşluğa işaret etmektedir.

* 2024 yılında ölen 63 kuryenin 26 ilde hayatını kaybettiği tespit edilmiştir. Bu iller arasında büyük farkla kuryeler en çok İstanbul'da hayatını kaybetmiştir.

* 2024 yılında kuryelerin en çok Ocak, Ağustos ve Eylül aylarında hayatını kaybettiği gözlemlenmektedir.

DEV ŞİRKETLERİN ÇALIŞANLARI ÖLÜYOR

* 2024 yılında hayatını kaybeden kuryelerin yüzde 66'sını pideci, dönerci, çiğköfteci, sucu gibi tekil işletmelerde çalışan kuryeler, yüzde 22'sini Trendyol, Yemek Sepeti, Paket Taksi gibi platform şirketlerinde çalışan esnaf- kuryeler, yüzde 12'sini ise evrak kuryeleri oluşturmaktadır.

* 2024 yılında 41 restoran kuryesi, 14 esnaf-kurye ve 8 evrak kuryesi çalışırken hayatını kaybetmiştir.

* Dev şirketlerin çatısı altında hayatlarını kaybeden kurye sayısı oldukça yüksek bir sayıyı ifade etmektedir. Şirketlerin kuryelerin yaşam hakkını korumak için düzenlemeler yapmakla yükümlü olduğunu, bir kişi daha eksilmemenin mümkün olabileceğini yüksek sesle hatırlatmak gerekmektedir. Dolayısıyla ismi geçen şirketler, bir an önce çalışma şartlarını gözden geçirmelidir.

EN ÇOK GENÇLER ÖLÜYOR

* Yaşamını kaybeden kuryelerin yaş dağılımı, bu sektörün hangi yaş grubundaki insanlar tarafından daha çok tercih edildiğine dair de ipuçları vermektedir. Yaşamını kaybeden 63 kuryeden 34'ünü 19-27 yaş aralığındaki gençler oluşturmaktadır.

* Artan enflasyon, geçim şartlarının her geçen gün zorlaşması ve asgari ücretin giderek daha yetersiz kalmasının yanında gençler içim iş imkanlarının kısıtlılığı, birçok genci kuryeliğe itmektedir.

* Ayrıca "ayda 120-150 bin TL kazanma imkanı", "kendi işinin patronu ol", "çalıştığın kadar kazan" gibi gençleri hedef alan şirketlerin para ile yaptırdığı" Influencer reklamları ve basının "bankacılardan 4 kat fazla kazanıyorlar", "moto kuryeler beyaz yakalıları solladı" gibi haber görünümlü reklamlarla ve manipülasyon ile özellikle bu yaş aralığını sektöre yönlendirmektedir.

* Hayatını kaybeden kuryelerin 6'sının çocuk olması hiç de düşük olmayan bir oranı ifade etmektedir. Deneyimi ve sürüş eğitimi olmaksızın çalışırken hayatını kaybeden çocukların varlığı, devletin çocuk hakları yükümlülükleri açısından ciddiyetle tartışılması gereken bir hak ihlalidir.

* Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın çocukların çalışabileceği iş kollarına ilişkin tanımlamalarına bakıldığında, çocukların taşımacılık sektöründe çalışabileceğine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak 16 yaşını dolduran kişiler, A1 sınıfı motosiklet ehliyeti alabilmektedirler. A1 ehliyet alarak ya da mahalle arası işletmelerde (dürümcü, çiğ köfteci, pideci, sucu, market, manav, tekel bayi vb.) çalışan çocukların kayıtsız bir şekilde çalıştığı da gözlemlenmektedir. Dolayısıyla yapılacak düzenlemelerde, sayıları hiç de az olmadığı tahmin edilen çocuk kuryelerle ilgili olarak da çocuk haklarını temel alan bir düzenleme yapılması gerekmektedir.