ABD'de F-35 krizi: Maliyet ve gecikme rekoru kırdı
Pentagon'ın F-35 Block 4 modernizasyon programının tamamlanması şimdi 2031'e ertelendi. Bu da programın öngörülenden beş yıl sonrasına aksamasına neden olacak. Yayınlanan yeni rapora göre eklenmesi planlanan bazı özellikler de rafa kaldırıldı.
ABD Sayıştayı dünkü raporunda F-35 Ortak Taarruz Uçağı programının "Block 4" olarak bilinin büyük modernizasyon paketinde küçültmeye gitmek zorunda kalındığını bildirdi.
Rapor, programda büyük gecikmelerin, bütçe aşımlarının ve tedarik zincirinde sorunların yaşandığı bir dönemde geldi.
Raporda F-35'ten hâlâ "kritik bir savunma unsuru" olarak bahsedilse de 20 yıldır devam eden üretimin ardından programın "vaatleri yüksek tuttuğu ancak az sayıda teslimat yaptığı" belirtildi.
BLOCK 4 PLANI NE?
Block 4 modernizasyon planıyla uçağın saldırı kapasitesinin, sensörlerinin, elektronik harp becerilerinin ve iletişim sistemlerinin geliştirilmesi amaçlanıyordu.
Başta maliyeti 10.6 milyar dolar olarak öngörülse de 2021'de bu miktar 16.5 milyar dolara çıkarılmıştı. Güncel tahminler ise bu yılın sonunda netleşecek.
Sıkıntılı noktalardan biriyse planın 2026'ya kadar tamamlanmasıydı ancak sonrasında bu hedef 2029'a ertelendi. ABD Savunma Bakanlığı'nın geçen yıl yaptığı bir incelemede planın kısmen teknik zorluklar nedeniyle tamamlanmasının 2031'e sarkacağı tespit edilmişti, bu da en az altı yıllık bir gecikmeye işaret ediyor.
ÖZELLİKLERİN BAZILARI RAFA KALDIRILDI
Ayrıca uçağa eklenmesi beklenen 66 kabiliyet vardı, daha sonra bu rakam 80'in üzerine çıkarılsa da şimdi bazı özelliklerin eklenmesi tamamen iptal edildi, bazılarının ise ertelenmesine karar verildi.
Hayata geçirilemeyecek unsurlar arasında yeni motor ve soğutma kapasitesini gerektiren sistemlerin olduğu belirtiliyor. Yine de elektronik harp, silahlar, iletişim ve navigasyon kabiliyetlerinde iyileştirmeler yapılması bekleniyor.
YAZILIM SORUNU
Ayrıca F-35'in üreticisi Lockheed Martin'in Block 4 planını mümkün kılacak TR-3 donanım ve yazılımında planlanan tarihin gerisinde kaldığı belirtiliyor. Şirketin TR-3 bileşenlerini 2026'da getirmesi bekleniyor.
Pentagon, yazılımın stabil çalışmaması yüzünden 2023'te F-35 teslimatlarını bir yıl boyunca durdurmuştu. Bu süreçte yüzlerce F-35 depolarda bekletilmişti. Daha sonrasında da savaşta kullanılamasa bile çalışır durumda geçici bir yazılım yüklenmiş ve Pentagon jetlerin alımına yeniden başlamıştı.
485 MİLYAR DOLARLIK KRİZ
Geliştirme ve tedarik dahil F-35 edinme maliyeti Aralık 2023 itibariyle 485 milyar dolara ulaştı. Bu da Aralık 2022'de tahmin edilen 442 milyar dolardan yüzde 10 daha fazla olduğu anlamına geliyor. F-35'in hayat boyu maliyetinin ise 2 trilyon dolardan daha fazla olduğu tahmin ediliyor.
Raporda "programın aşırı maliyetli ve öngörülemez" olduğunu belirten Sayıştay, Pentagon'a gecikmiş teslimatlar için Lockheed'e verilen teşvikleri yeniden gözden geçirmesini tavsiye etti.