ABD’de kurumsal işten çıkarmalar artıyor

ABD’de Starbucks, Target, Amazon ve Paramount gibi devlerin binlerce kişiyi işten çıkarması ekonomistleri endişelendiriyor. Uzmanlar, yapay zekâ ve maliyet baskısının etkisiyle “düşük işe alım, düşük işten çıkarma” döneminin sona erdiğini söylüyor.

Starbucks Corp.’un eylül ayında 900 kurumsal çalışanını işten çıkarması, ekonomistlerin fazla dikkatini çekmedi. Şirket, şubat ayında da benzer bir adım atmıştı. Ancak ekimde Target Corp.’un 1.800 kişiyi işten çıkarması, Amazon’un 14 bin kurumsal pozisyonu kapatması, Paramount’un 1.000 çalışanla yollarını ayırması ve Molson Coors’un 400 kişiyi işten çıkarması tabloyu değiştirdi.

Bu gelişmeler tek tek değerlendirildiğinde olağan birer mali düzenleme gibi görünse de, toplu olarak bakıldığında ekonomistler arasında tedirginlik yaratıyor. Bloomberg'e konuşan Allianz Trade Americas kıdemli ekonomisti Dan North, “Bu kadar köklü şirketin ardı ardına ciddi kesintiler yapması tesadüf olmayabilir” diyor.

İŞGÜCÜ VERİLERİ BELİRSİZ, ÖZEL RAPORLAR UYARI VERİYOR

ABD işgücü piyasasını izlemek son dönemde zorlaştı. Hükümetin kapanması nedeniyle Çalışma İstatistikleri Bürosu (BLS) dahil birçok kurum veri yayımlayamadı. Ancak özel kuruluşlar tabloyu netleştiriyor.

İşe yerleştirme firması Challenger, Gray & Christmas’ın raporuna göre, eylül sonuna kadar ABD’de yaklaşık 950 bin kişi işini kaybetti. Bu rakam, 2020’den bu yana görülen en yüksek yıl içi işten çıkarma sayısı. Covid-19’un ilk yılı hariç tutulduğunda, bu sayı 2009’daki Büyük Durgunluk’tan bu yana en yüksek seviyede. North, “Bu, cesaret verici bir tablo değil” diyor.

En çok etkilenen sektör kamu oldu; yıl başından bu yana yaklaşık 300 bin kamu çalışanı işini kaybetti. Teknoloji ve perakende sektörlerinde de önemli kayıplar yaşanıyor. Southwest Airlines, tarihinde ilk kez toplu işten çıkarma yaptı.

Pandemi sonrası dönemde şirketler uzun süre “düşük işe alım, düşük işten çıkarma” stratejisini sürdürdü. Ancak artık tablo değişiyor. Citigroup ekonomisti Veronica Clark, “Artık işgücü piyasasında yeterince insan var. Şirketler çalışanları elde tutma baskısı hissetmiyor” diyor. North ise daha net bir ifade kullanıyor: “Artık işe alımın da işten çıkarmanın da düşük olduğu bir dönemde değiliz. Şirketler artık gerçekten işten çıkarıyor.”

YAPAY ZEKA VE MALİYET BASKISI YENİ DALGAYI TETİKLİYOR

Uzmanlara göre yöneticiler, yapay zeka ve otomasyonun sağladığı verimlilik sayesinde işten çıkarma konusunda daha cesur davranıyor. LinkedIn’in yaptığı bir ankette, yöneticilerin yüzde 60’tan fazlası yapay zekanın giriş seviyesi çalışanların görevlerini devralacağını söyledi.

Ayrıca, gümrük tarifeleri nedeniyle artan maliyetleri tamamen tüketiciye yansıtmak istemeyen büyük şirketler, kâr marjlarını korumak için işgücünü azaltma yoluna gidiyor.

FED TEMKİNLİ, PİYASALAR TETİKTE

Çoğu ekonomist henüz alarm vermiyor. ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell, işgücü piyasasında “çok yavaş bir soğuma” gözlemlediklerini ancak ciddi bir gerileme olmadığını belirtti.

Clark’a göre işsizlik başvuruları 260 binin üzerine çıkarsa endişelenmek için daha güçlü bir neden oluşacak. Indeed’den ekonomist Cory Stahle ise teknoloji dışındaki sektörlerde, özellikle taşımacılık ve perakende alanında işten çıkarmaların artmasının “asıl tehlike sinyali” olacağını söylüyor.

Belirsizlik nedeniyle birçok şirket kalıcı personel yerine geçici işçilere yöneliyor. Amerikan Personel Derneği Başekonomisti Noah Yosif, son aylarda kısa süreli istihdam talebinde artış olduğunu söylüyor.

Bu durum kısmen tatil sezonu istihdamıyla ilişkili olsa da, aynı zamanda kalıcı çalışanların yerini doldurmak için geçici personel kullanımının da arttığına işaret ediyor.