Atlantik mercanları yok olma tehlikesiyle karşı karşıya

Nature dergisinde yayımlanan yeni bir çalışmaya göre, küresel sıcaklık artışı 2°C’yi aşarsa Atlantik Okyanusu’ndaki mercanların yüzde 99’u büyümeyi durduracak ve erozyona uğrayacak. Bugün dünya, sanayi öncesi döneme göre yaklaşık 1,3°C ısınmış durumda. En iyimser senaryolarda bile, 2040 yılı itibarıyla bölgedeki mercanların yüzde 70’inden fazlası ölmeye başlayacak.

EKOSİSTEMİN TEMELİ

Mercanlar, binlerce deniz canlısına yaşam alanı sunan, dalgaları kırarak kıyıları koruyan ve deniz yaşamının dörtte birini barındıran ekosistemlerin temel yapı taşları. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne göre, dünya genelinde bir milyardan fazla insan mercan resiflerinden doğrudan fayda sağlıyor.

Araştırmacılar, Karayipler’deki Florida Keys, Barbados ve Kosta Rika gibi bölgelerde 10 bin yıl öncesine ait mercan kalıntılarını inceledi. Bu antik mercanlar, tektonik hareketlerle yüzeye çıkmış ve bilim insanlarına canlı mercanlara zarar vermeden veri toplama imkânı sunmuş durumda.

Geçmişte mercanlar, deniz seviyesinin yükselmesine paralel olarak dikey büyüme gösteriyordu. Ancak günümüzde iklim değişikliği o kadar hızlı ilerliyor ki, bu doğal denge bozulmuş durumda. Exeter Üniversitesi’nden Dr. Chris Perry, “Artık mercanlar deniz seviyesinin yükselmesine ayak uyduramıyor,” diyor.

FLORIDA VE MEKSİKA KIYILARINDA BÜYÜME DURDU

Karayipler’deki mercanlar, son yıllarda aşırı sıcaklık stresinden ve hastalık salgınlarından ciddi şekilde etkilendi. Florida yakınlarındaki resiflerin %60’ı ve Meksika kıyılarındaki resiflerin %40’ı büyümeyi tamamen durdurmuş durumda. Dr. Perry, “Bölgedeki sıcaklık artışı daha önce hiç görülmemiş düzeyde,” ifadelerini kullandı.

Mercanlar, dokularında mikroskobik algler barındırır. Bu algler, mercanlara renk ve besin sağlar. Su sıcaklığı aşırı yükseldiğinde algler mercanlardan ayrılır ve mercanlar beyazlaşır. Uzun süreli sıcaklık, bu beyazlaşmanın ölüme dönüşmesine neden olur. 2023’te başlayan dördüncü küresel mercan beyazlaşma olayı, 2024’te Karayipler’de deniz yüzeyi sıcaklıklarının normalin 5°F üzerine çıkmasıyla daha da şiddetlendi.

Okyanuslar, fosil yakıtların yanmasıyla ortaya çıkan karbondioksitin büyük kısmını emiyor. Bu durum, okyanusların asidikleşmesine ve mercanların iskeletlerini oluşturan bileşiklerin tükenmesine yol açıyor.

Araştırmacılar, mercan restorasyonunun deniz seviyesinin yükselmesine karşı tampon görevi görebileceğini belirtiyor. Ancak mercanların yavaş büyümesi ve ısıya duyarlı türlerin yok olması, bu süreci zorlaştırıyor. Miami Üniversitesi’nden Dr. Andrew Baker, “Geçmişin mercanlarını geri getirmek, geleceğin koşullarına dayanıklı olacakları anlamına gelmiyor” diyor.

Bilim insanları, farklı bölgelerden mercanları çaprazlayarak ısıya dayanıklı türler elde etmeye ve yapay beton yapılarla resif inşasını desteklemeye yönelik yeni stratejiler üzerinde çalışıyor.