CHP'li Nazlıaka: Kadın temsilinde 91 yılda dünya ikinciliğinden 126’ncılığa geriledik

CHP Genel Başkan Yardımcısı Aylin Nazlıaka, kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınmasının 91’inci yılına ilişkin yaptığı açıklamada Türkiye’nin siyasal temsilde geriye gittiğini belirterek, uluslararası raporların ortaya koyduğu tabloya dikkat çekti.

Nazlıaka, Türkiye’nin kadın temsilinde dünya sıralamasında hızla alt basamaklara indiğini söyledi.

KADIN HAKLARININ 91 YILLIK TARİHİ

Nazlıaka, açıklamasının başlangıcında Cumhuriyet’in ilk yıllarına ve kadınların demokrasi mücadelesindeki yerine değinerek şunları söyledi:

"Ülkemizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün liderliğinde 23 Nisan 1920’de açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde ilk yıllarda sadece erkek milletvekilleri bulunuyordu.

Oysa Cumhuriyet’in kuruluş mücadelesinde kadınlar ve erkekler aynı cephede, aynı kararlılıkla omuz omuza durmuş, bağımsızlık için birlikte emek vermişti. 5 Aralık 1934’te kadınların Meclis’e seçme ve seçilme hakkını kazanması, yalnızca bir reform değil; Türkiye’nin demokrasi tarihinde sıçrama yaratan dev bir adım oldu.

Bu büyük kazanımın ardından kadınlar, 1935 seçimlerinde hem aday hem seçmen olarak siyasal yaşama güçlü bir iradeyle katıldılar.

Büyükşehirlerde kadınların oy kullanma oranı erkeklerle neredeyse eşitlendi. 17 kadın milletvekili Meclis’e girdi, bir yıl sonraki ara seçimle bu sayı 18’e yükseldi. Yüzde 4,6’lık temsil oranıyla, parlamentoda kadın temsil oranında dünya ikincisi olduk."

“TÜRKİYE, 185 ÜLKE ARASINDA 126’NCI SIRADA”

Açıklamanın devamında Nazlıaka, uluslararası araştırmaların ortaya koyduğu güncel tabloya dikkat çekti:

"91 yılın ardından bugün geldiğimiz nokta ise içler acısıdır. Birleşmiş Milletler Kadın Birimi ve Parlamentolararası Birlik tarafından yayımlanan Siyasette Kadın 2025 raporu, Türkiye’nin 185 ülke arasında 126’ncı sıraya gerilediğini ortaya koydu.

Bugün TBMM’deki 592 milletvekilinin sadece 118’i kadındır. Suudi Arabistan ve Guatemala gibi ülkelerin bile Türkiye’nin üzerine çıkması, AKP iktidarının kadınları sistemli biçimde siyasetin dışına iten politikalarının açık sonucudur. Bakanlık düzeyinde ise 189 ülke arasında 173’üncü sırada bulunuyoruz.

Bu tablo, kadınların büyük bedellerle kazandığı hakların bugün hâlâ ağır tehdit altında olduğunu net biçimde gösteriyor. Toplumsal cinsiyet eşitliği, yalnızca kadınların değil; demokrasiyi savunan, adalet talep eden ve eşit yurttaşlık ilkesine bağlı olan herkesin ortak davasıdır.

Katılımcılığın olmadığı bir ülkede demokrasiden bahsedilemez. Tam da bu nedenle siyasette, çalışma hayatında, kültürde, sanatta, sporda; kısacası hayatının her alanında, eşit olarak yer almak için mücadelemiz kararlılıkla sürüyor."

"KADIN TEMSİLCİ AÇISINDAN 148 ÜLKE ARASINDA 136'NCI SIRADAYIZ"

Nazlıaka, OECD raporunun da durumun ciddiyetini teyit ettiğini belirterek şu ifadeleri kullandı:

"Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (OECD) Nisan 2025 raporu da vahim tabloyu teyit ediyor. OECD ülkelerinde kadınların siyasete katılım oranı yüzde 34 iken Türkiye’de bu oran yüzde 19.8’de kalmıştır.

Aynı rapora göre OECD’de kabinede kadın temsili yüzde 35 iken Türkiye’de bu oran yalnızca yüzde 5,6’dır. Bu göstergelerle kabinede kadın temsili açısından 148 ülke arasında 136'ncı sıradayız."

“SİYASET, KADINLARI SİSTEMATİK BİÇİMDE DIŞLIYOR”

Nazlıaka, çok partili hayat boyunca kadınların Meclis’teki varlığının her zaman düşük kaldığını vurguladı:

"Kadınların ulusal meclislerde ve yerel yönetimlerde gerçek temsilinin ölçütü olan yüzde 33’lük kritik eşik dahi hâlâ yakalanamamıştır. 1934’ten bu yana yapılan 24 genel seçimde Meclis’te görev yapan 11 bin 985 milletvekilinin yalnızca 717’sinin kadın olması, siyasetin kadınları sistematik olarak dışladığını açıkça ortaya koymaktadır.

2023 seçimleriyle HÜDA-PAR ve Yeniden Refah Partisi’nin Meclis’e girmesi, Cumhuriyet tarihinin en cinsiyetçi parlamentosunun oluşmasına yol açmıştır. O dönemde 600 milletvekilinin sadece 119’u; yüzde 19,83’ü kadındı. Bir önceki dönemde yüzde 17,1 olan temsil oranının sadece yüzde 2,73 artmış olması, 'ilerleme' olarak sunulamayacak kadar düşük bir artıştır. Son seçimlerde de yüzde 33’lük kritik eşiğin yanına bile yaklaşılamamıştır."

“EŞİT TEMSİL İÇİN YÖNETİM ANLAYIŞINI KÖKTEN DEĞİŞTİRECEĞİZ”

Nazlıaka, CHP’nin 39. Olağan Kurultayı’nda kabul edilen yeni programla kadın temsiline ilişkin net bir yol haritası çizildiğini söyledi:

"Partimiz, 39. Olağan Kurultay’da programını değiştirerek bu eşitsizliği tersine çevirecek yol haritasını net biçimde ortaya koymuştur. Siyasi partilerin devlet kurumlarıyla bütünleşmesinin önüne geçecek yasal düzenlemeler yapacağız. Partileri, devlet kaynaklarına değil toplumsal desteğe dayalı kuruluşlar olarak örgütleyeceğiz.

Siyasal hayata vatandaşların katılımının önündeki tüm engelleri kaldıracağız. Siyasetin kapsayıcı bir zeminde yapılması ve demokratik siyaset alanının genişlemesi için kadınların ve gençlerin siyasi partilere ve siyasi partilerin yönetim organlarına katılımını artıracağız.

Bu kapsamda cinsiyet ve yaş kotaları uygulayacağız. Kota uygulamalarının yanı sıra gençlerin ve kadınların katılımını artıracak ve eşit temsili sağlayacak şekilde yönetim anlayışını bütüncül olarak değiştireceğiz. İlk seçimlerden sonra ülkemize eşitlik gelecek."