Dünyanın en büyük varlık fonu zorlu virajda

Dünyanın en büyük devlet yatırım fonu, pasif stratejisi ve etik kurallarıyla tartışma konusu oldu
Norveç’in petrol ve doğalgaz gelirlerini değerlendirmek amacıyla kurduğu Norges Bank Investment Management (NBIM), bugün 2,1 trilyon dolarlık varlığıyla dünyanın en büyük egemen varlık fonu konumunda bulunuyor.

Ancak fonun pasif yatırım stratejisi ve Norveç ekonomisinin bu fona bağımlılığı, son dönemde ülke içinde yoğun biçimde tartışılıyor.

PETROL GELİRLERİNDEN KÜRESEL YATIRIM DEVİNE

1990’ların başında kurulan ve başlangıçta sadece tahvillere yatırım yapan fon, yıllar içinde binlerce küresel şirkette küçük hisse paylarına sahip dev bir yatırım mekanizmasına dönüştü. Fonun amacı, petrol ve doğalgaz gelirlerini gelecek nesiller için değerlendirmek. Bugün Norveç’in 5,6 milyonluk nüfusu, fonun sağladığı gelirden ülkenin enerji üretiminden daha fazla kazanç elde ediyor.

YATIRIMLAR NORVEÇ DIŞINA YAPILIYOR

NBIM’in yatırım politikası gereği, fonun Norveç dışında yatırım yapması zorunlu. Bu kural, “Hollanda hastalığı” olarak bilinen ekonomik riski önlemeyi amaçlıyor. Fonun portföyünün yüzde 70’i hisselerden, yüzde 30’u tahvillerden oluşuyor. Hisseler 62 ülkede 8.300 şirkete yayılmış durumda. Bu da fonun, dünya genelinde halka açık şirketlerin yaklaşık %1,5’ine sahip olduğu anlamına geliyor.

PASİF STRATEJİ ELEŞTİRİLİYOR

NBIM’in çoğunlukla küresel endeksleri takip eden pasif yatırım stratejisi, özellikle piyasalardaki dalgalanmalar karşısında esnek olmaması nedeniyle eleştiriliyor. Nisan ayında fon, ABD Başkanı Donald Trump’ın ticaret tarifesi politikalarının yarattığı piyasa dalgalanması sonucu son altı çeyreğin en büyük kaybını açıkladı.

ETİK YATIRIM ANLAYIŞI VE DIŞLAMALAR

2004 yılından bu yana fon, Norveç Maliye Bakanlığı’nın belirlediği etik yatırım ilkeleri çerçevesinde faaliyet gösteriyor. Bu kapsamda; yolsuzluk, insan hakları ihlali, çevreye zarar verme veya yasaklı silah üretimi gibi faaliyetlerde bulunan şirketlere yatırım yapılmıyor. Eylül ortası itibarıyla bu gerekçelerle 85 şirket portföyden çıkarıldı. Ayrıca tütün, kömür ve esrar sektörlerinde faaliyet gösteren 115 şirket de yatırım listesinden kalıcı olarak çıkarıldı.

YATIRIM STRATEJİSİ GÖZDEN GEÇİRİLİYOR

Norveç Parlamentosu, 4 Kasım’da fonun yatırım stratejisinin gözden geçirilmesine karar verdi. İnceleme sürecinin en az bir yıl sürmesi bekleniyor. Bazı milletvekilleri, fonun yüzde 40’ı ABD piyasalarına yatırılmış olduğu için daha fazla Avrupa merkezli yatırım yapılması gerektiğini savunuyor.

Gazze’deki savaşın ardından kamuoyu baskısı, fonun İsrail bağlantılı şirketlerden çıkmasını gündeme getirdi. Bu durum, portföydeki bazı büyük teknoloji hisselerini etkileyebileceği için tartışma yaratıyor. Muhalefet partileri ise fonun savunma sanayine yatırım yapmasını engelleyen etik kuralların gözden geçirilmesini talep ediyor.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE ETKİ GÜCÜ

NBIM, çevresel ve sosyal sorumluluk ilkelerini yatırım kararlarının merkezine koymaya devam ediyor. Fon, Norveç’in refah sisteminin finansmanında kritik bir rol oynuyor. 2024 yılında bütçenin yaklaşık %25’i fon gelirlerinden karşılandı. Bu gelirler eğitim, sağlık ve sosyal hizmetlere aktarılıyor. Ancak uzmanlar, ülke ekonomisinin fona aşırı bağımlı hale geldiği ve bu durumun yenilikçiliği zayıflattığı görüşünde. Üretkenliğin son 20 yılda diğer gelişmiş ülkelere kıyasla gerilediğine dikkat çekiliyor.