'Hermione'nin çantası': Nobel Kimya Ödülü'nün sahipleri belli oldu

Japon kimyager Susumu Kitagawa, Avustralyalı kimyager Richard Robson ve Amerikalı kimyager Omar M. Yaghi "metal-organik çerçeve" alanındaki çalışmalarıyla 2025 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü.

Nobel Komitesi, ödülün bu üç bilim insanına verilmesinde yeni bir malzeme sınıfının keşfedilmesinde oynadıkları rolün etkili olduğunu bildirdi.

'HERMIONE'NİN ÇANTASI'

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, bu üç bilim insanının geliştirdiği metal-organik çerçevenin olağanüstü yüzey alanını "Bir şeker küpü kadar metal-organik çerçeve maddesi, futbol sahası kadar yüzey alanına sahip olabilir" sözleriyle ifade etti.

Dolayısıyla bu malzeme, Harry Potter'da Hermione'nin dışarıdan küçük ama içinde devasa bir depolama alanına sahip çantasına benzetiliyor.

Üç bilim insanı, 1990’lardan bu yana bu yapıları geliştirip gözenekli malzemeler üretmeyi başardı.

Ödülü kazananlara İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 1.2 milyon dolar) ödül veriliyor. Ancak birden fazla kazanan olduğu için bu meblağ bilim insanları arasında paylaştırılacak.

NEDİR BU METAL ORGANİK ÇERÇEVE?

Metal organik çerçeve, metal atomlarının organik moleküllerle birleşerek oluşturduğu dev, sünger gibi gözenekli yapılara deniliyor. Bu yapılar katı görünse de içlerinde milyarlarca küçük gözenek bulunuyor.

Bu gözenekler sayesinde gazları, molekülleri ve sıvıları içine alabiliyor, depolayabiliyor veya ayırabiliyorlar. Yani kimyasal olarak "akıllı bir sünger" gibiler.

Bu süngerlerin gözenekleri moleküler ölçekte tasarlanabiliyor, bu da onları inanılmaz esnek ve kullanışlı yapıyor.

KULLANIM ALANLARI ÇOK GENİŞ

Metal-organik çerçeveler bugün bilim ve endüstride çok geniş bir yelpazede kullanılıyor. Örneğin karbondioksit veya hidrojen gibi gazları depolamakta çok etkili oluyorlar. Temiz enerji teknolojilerinde hidrojen yakıtı depolama için kullanılabiliyorlar.

Zehirli gazların ve ağır metallerin süzülmesine de yardımcı oluyorlar. Kirli havayı veya suyu temizleyebilen filtrelerin geliştirilmesinde kullanılıyorlar.

Profesör Kitagawa, basın toplantısında ödülü almaktan gurur duyduğunu söyledi ve "Hayalim, havadaki gazları, örneğin karbondioksit, oksijen veya su buharını, ayırıp yenilenebilir enerjiyle faydalı maddelere dönüştürmekti" dedi.

Bu teknoloji gelecekte su kıtlığı yaşayan bölgelerde içme suyu üretiminde, karbondioksit yakalama sistemlerinde ve temiz enerji depolamada kullanılacak.

GEÇEN YIL KİM KAZANMIŞTI?

Geçen yıl Nobel Kimya Ödülü'nü Demis Hassabis, John M. Jumper ve David Baker almıştı. Bu üçlü yaşamımızın olmazsa olmazlarından proteinlerin kodunu çözmeyi başardıkları için ödüle layık görülmüşlerdi.

1901'den bugüne kadar 116 kez kimya ödülü verildi ve toplam 195 kişi ödüle layık görüldü.