İran'da rejim değişikliği mümkün mü, dünyada etkisi ne olur?

Merve ARKAN

İran ve İsrail arasında şiddetini artıran savaş, İran'da 46 yıllık İslam rejiminin kaderiyle ilgili tartışmaları da beraberinde getirdi.

İsrail Savunma Bakanı Israel Katz, bugün orduya "Ayetullah Rejimini" istikrarsızlaştırmak amacıyla Tahran'daki stratejik hedeflere yönelik saldırıları yoğunlaştırma talimatı verildiğini açıkladı.

İsrailli siyasiler İran’da rejim değişikliğini ima eden paylaşımlarda bulunurken, Başbakan Binyamin Netanyahu da İran'ın zayıfladığını ve "rejim değişikliğinin mümkün olduğunu" öne sürdü.

ESKİ İSRAİL BAŞBAKANI 'HAYAL' DEDİ

İngiliz The Times gazetesine konuşan İsrail’in eski Başbakanı Ehud Barak ise, "İran rejimini devirmek hayalcilik olur” dedi.

ABD’nin İran rejimini devirmeyi amaçlayan bir savaşa katılmasının "gerçekçi olmadığını" belirten Barak, İran’ın nükleer tesislerine sınırlı bir saldırı düzenlemesinin mümkün olduğunu ancak bunun Tahran’ın nükleer programını sadece geçici olarak geciktirebileceğini söyledi.

1999-2001 yılları arasında başbakanlık görevini yürüten ve Netanyahu’ya uzun süredir sert eleştiriler yönelten 83 yaşındaki Barak, “Hedef rejimdir. Amerika ile birlikte bu yapılabilir ama Washington’un böyle bir taahhütte bulunmaya istekli olacağını düşünmüyorum. Bu yüzden bu daha çok bir hayal” dedi.

'ABD 75 YILDIR BÜYÜK SAVAŞ KAZANAMADI'

ABD’nin İran’ın Fordo nükleer tesisine “şov amaçlı” hava saldırısı gerçekleştirebileceğini kaydeden Barak, ABD’nin son 75 yılda büyük bir savaş kazanamadığını, İran gibi bölgesel güçlere karşı topyekun savaşların çok karmaşık hale geldiğini ifade etti.

Savaşın devam ettirilmesinin Netanyahu’nun kendi siyasi geleceğini korumaya yönelik bir hamle olduğunu savunan eski İsrail lideri, “Savaş biterse Netanyahu için hesap günü başlar" dedi.

BATI'NIN İRAN PLANI VAR MI?

Analistlere göre İran’da olası bir rejim çöküşüne dair Batı’da somut bir plan olup olmadığı net değil.

İngiliz Guardian gazetesinde yayınlanan analize göre, 80 milyonu aşan nüfusa sahip; etnik, dini ve ekonomik farklılıklarla dolu ülkede böylesi bir değişimin "büyük kaos" riski taşıdığına dikkat çekildi.

İran’da muhalefet çok parçalı yapıya sahip. Birçok muhalif ya cezaevinde ya da sürgünde.

Eski Şah’ın oğlu Rıza Pehlevi, kendisini olası bir geçiş hükümetinin lideri olarak öne çıkarmaya çalışıyor. Ancak ülkeden 17 yaşında ayrılmış olması, İsrail hükümetiyle yakın ilişkileri ve sivil kayıplar yaşanırken kutlama mesajları paylaşması, halkın büyük kesiminde tepkiyle karşılanıyor.

DARBE İDDİASI

İsrail saldırılarında İran'ın askeri komuta kademesinin başlıca isimleri öldürülürken bazı gözlemcilere göre, İran ordusu içinde rejimin gidişatından rahatsız subaylar var.

Bu kişiler, ülkenin havadan yürütülen savaşı zaten kaybettiğini ve uzatmanın daha fazla yıkım getireceğini düşünüyor. Olası bir iç darbeyle rejimin laik ve içe dönük bir yönetimle değişmesi ihtimali dillendiriliyor.

Senaryolar arasında ılımlı eski Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’in birlikte bir geçiş hükümeti kurması var. Eski Meclis Başkanı Ali Laricani de bu kadroya eklenebilir.

Analize göre İran’da rejim her zamankinden daha kırılgan görünse de yerine neyin geçeceğine dair net bir vizyon olmaması, mevcut sistemin elini güçlendiren en önemli unsur olabilir.