Kök hücre nakli felç hasarını tersine çevirebilir

Felç, her dört yetişkinden birini etkileyen ve çoğu zaman konuşma bozukluğu ya da felç gibi kalıcı hasarlara yol açan ciddi bir sağlık sorunu.

Beyin hücrelerinin oksijen yetersizliği veya iç kanama nedeniyle geri dönüşü olmayan şekilde ölmesi, mevcut tedavi yöntemleriyle onarılamıyor.

Zürih Üniversitesi Nörodejenerasyon Grubu Bilimsel Başkanı Christian Tackenberg, “Bu nedenle hastalıklar veya kazalar sonrası beyin yenilenmesini sağlayacak yeni tedavi yaklaşılarını araştırmak hayati önem taşıyor” diyor.

Tackenberg ve doktora sonrası araştırmacı Rebecca Weber’in liderliğindeki ekip, Güney Kaliforniya Üniversitesi’nden Ruslan Rust’un grubuyla iş birliği içinde yürüttükleri iki çalışmada, insan kaynaklı sinir kök hücrelerinin beyin dokusunu yenileyebildiğini gösterdi. Bu hücreler, normal insan hücrelerinden elde edilen uyarılmış pluripotent kök hücrelerden üretildi.

Araştırmada, felç geçirmiş farelerin beyinlerine bir hafta sonra kök hücre nakli yapıldı. Genetik olarak insan hücrelerini reddetmeyecek şekilde tasarlanan farelerde, nakil sonrası beyin gelişimi görüntüleme ve biyokimyasal yöntemlerle takip edildi.

YENİ NÖRONLAR MEVCUT BEYİN HÜCRELERİYLE İLETİŞİME GEÇTİ

Beş hafta süren analiz süresince kök hücrelerin hayatta kaldığı ve büyük çoğunluğunun nöronlara dönüştüğü gözlemlendi. Dahası, bu yeni nöronların mevcut beyin hücreleriyle iletişim kurduğu tespit edildi. Tackenberg, “Kök hücreler yalnızca yeni nöronlar oluşturmakla kalmadı, aynı zamanda başka yenilenme süreçlerini de tetikledi,” dedi.

Araştırma, yeni damar oluşumu, iltihaplanma süreçlerinin azalması ve kan-beyin bariyerinin güçlenmesi gibi diğer iyileşme göstergelerini de ortaya koydu. Ayrıca, felç nedeniyle oluşan motor bozuklukların da kök hücre nakliyle düzeldiği yapay zekâ destekli fare yürüyüş analizleriyle kanıtlandı.

KLİNİK UYGULAMAYA BİR ADIM DAHA YAKIN

Tackenberg, çalışmaları tasarlarken insanlarda klinik uygulamayı göz önünde bulundurdu. Bu nedenle kök hücreler hayvansal kaynaklı reaktifler kullanılmadan üretildi. Zürih ekibi, Kyoto Üniversitesi’ndeki iPS Hücre Araştırma Merkezi ile birlikte bu amaçla özel bir protokol geliştirdi. Ayrıca, naklin felçten hemen sonra değil, bir hafta sonra yapılmasının daha etkili olduğu da ikinci çalışmayla doğrulandı. Bu zaman aralığı, klinik uygulamalarda tedavi hazırlığını kolaylaştırabilir.

GÜVENLİK VE UYGULAMA KOLAYLIĞI ÜZERİNDE ÇALIŞMALAR SÜRÜYOR

Tackenberg, umut verici sonuçlara rağmen insan uygulamaları için hâlâ bazı engellerin olduğunu vurguluyor: “Riskleri en aza indirmeli ve uygulamayı basitleştirmeliyiz.” Araştırma ekibi, kök hücrelerin kontrolsüz büyümesini engelleyecek bir güvenlik sistemi üzerinde çalışıyor. Beyin cerrahisi yerine damar içi enjeksiyonla hücre nakli yapılması da geliştirilen yöntemler arasında. Tackenberg, Japonya’da Parkinson hastalığı için kök hücrelerle yapılan ilk klinik denemelerin başladığını belirterek, “Felç, klinik denemelerin mümkün olabileceği bir sonraki hastalık olabilir” diyor.