Nobel Fizik Ödülü'nün sahipleri belli oldu

John Clarke, Michel H. Devoret ve John M. Martinis, makroskopik kuantum mekanik tünelleme alanındaki çalışmalarıyla 2025 Fizik Ödülü'ne layık görüldü.

Nobel Komitesi, ödülün bu üç bilim insanına verilmesinin nedeninin "elektrik devresinde makroskobik kuantum mekanik tünelleme ve enerji kuantizasyonunun keşfi" sayesinde verildiği belirtildi.

Çalışmaları kuantum fiziğinin atomaltı dünyadan çıkarılıp, elektrik devresi gibi makroskobik sistemlerde de gözlemlenebileceğini gösterdi. Çünkü normalde kuantum etkiler sadece çok küçük ölçekte görülebiliyor.

Clarke telefonda yaptığı açıklamada "Resmen afalladım. Tabii ki bunun Nobel Ödülü'ne götürecek bir şey olacağı aklıma gelmemişti" dedi.

Ödülü kazananlara İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 1.2 milyon dolar) ödül veriliyor. Ancak birden fazla kazanan olduğu için bu meblağ üç bilim insanı arasında paylaştırılacak.

KİM BU BİLİM İNSANLARI?

İngiliz asıllı bir fizikçi olan John Clarke, Berkeley Üniversitesi’nde görev yapıyor. Araştırmaları özellikle süperiletken cihazlar üzerine odaklanmış durumda. Clarke, süperiletken sistemlerin sınırlarını zorlayan ölçüm teknikleri geliştirmede öncü bir rol oynadı.

Michel Devoret ise Yale Üniversitesi'nde çalışan bir Fransız fizikçi. Elektrik devrelerindeki kuantum davranışları inceleyen alanın öncülerinden biri olarak görülüyor.

John Martinis ise ABD’li bir fizikçi. Berkeley’de öğrenim görmüş ve doktora çalışmasında makroskobik kuantum tünelleme üzerine yoğunlaşmıştı. Martinis, Google ile çalışarak, süperiletken kübit yapılarını kullanarak "kuantum üstünlüğünü" hedefleyen projelere liderlik yaptı.

TAM OLARAK NE YAPTILAR?

Bu iç bilim insanı süperiletken maddelerden küçük bir devre yaptı. Bu devrede elektrik akışı normal değil, kuantum kurallarına göre gerçekleşti.

Elektronlar klasik fiziğe göre geçememeleri gereken engelden "tünel açıp geçtiler." Buna da "kuantum tünelleme" denildi.

Ayrıca devredeki enerjinin sürekli değil, basamak basamak değiştiği gözlemlendi.

Kuantum tünelleme, günümüz cep telefonu teknolojisinde merkezi ancak görünmez bir rol oynuyor. Doğrudan iletişim için kullanılmasa da akıllı telefonlara güç veren mikroçiplerde ve sensörlerde kullanılıyor.

GEÇEN YIL KİM ALMIŞTI?

Geçen yıl Nobel Fizik Ödülü'nü yapay zekanın çıkış noktası nöral ağ alanındaki çalışmalarıyla Geoffrey Hinton ve John Hopfield almıştı. İkili bugün ödev, kod yazma ya da bilimsel çalışmalarda kullandığımız yapay zekanın öncüleri olmuştu.

1901'den bu yana 118 kez fizik ödülü verildi.

Önümüzdeki günlerde Kimya, Edebiyat, Ekonomi ve Barış alanlarında da bu yılın kazananları açıklanacak.