Suriye'de kim ne için savaşıyor?

Suriye'de rejim karşıtı silahlı grupların Halep'i Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad'a bağlı kuvvetlerin elinden alması Suriye İç Savaşı'nı tekrar gündeme getirdi ve bölgedeki çeşitli aktörleri farklı şekilde etkiledi.

Silahlı gruplar, beklenmedik taarruzu 26 Kasım'da Halep'in kuzey ve kuzeybatısına saldırarak başlattı. Suriye hükümetine bağlı güçlerin kenti terk etmesinin ardından 29 ila 30 Kasım tarihlerinde Halep'e girdiler.

Halep'in kontrolü bu taarruzla 2016'dan bu yana ilk defa el değiştirdi. Muhalifler, 2016'da Rusya ve İran'a bağlı güçlerin desteğiyle kentten çıkarılmadan önce Halep kentinin doğu mahallelerini kontrol altında tutuyorlardı.

HAMA'DA GERİLİM YÜKSEK

Muhalifler Halep'in güney ve güneybatısına doğru ilerleyişlerini sürdürerek Suriye'nin Hama vilayetinin bazı kesimlerinde de kontrolü sağladılar.

Suriye hükümetiyse saldırılara karşılık vereceğini açıkladı. Esad'ı desteklemek için 2015 yılında hava kuvvetlerini Suriye'ye konuşlandıran Rusya, muhalif kuvvetlere karşı hava saldırılarına devam ediyor.

Muhaliflerin geçen haftaki taarruzuyla Suriye'deki çatışma yıllardır görülmeyen bir hızla şiddetlendi.

Şam yönetimine karşı Arap Baharı sırasında 2011'de başlayan gösteriler silahlı isyana ve iç savaşa dönüşmüştü. 2011'den bu yana iç savaşta yüz binlerce kişinin öldüğü tahmin ediliyor.

İç savaş öncesinde 23 milyon olan Suriye'nin nüfusunun yarısından fazlası yaşadıkları toprakları terk etmek zorunda kalırken milyonlarca Suriyeli sığınmacı olarak ülkelerini terk etti, çoğu Türkiye'ye yerleşti.

MUHALİFLER KİM?

Saldırılar, Suriye İç Savaşı'nda 2016'ya kadar El Kaide'nin resmî kanadı olan ve o zamanlar El Nusra Cephesi olarak bilinen Hayat Tahrir el-Şam (HTŞ) tarafından başlatıldı.

Şam yönetimi ülkenin çeşitli bölgelerinde kontrolü sağlarken, Ebu Muhammed el-Golani'nin liderliğindeki HTŞ, muhaliflerin elinde tutabilmeyi başardıkları İdlib'deki baskın güç olmayı başardı.

ABD, Rusya ve Türkiye gibi birçok devlet, HTŞ'yi terör örgütü olarak nitelendiriyor.

Muhaliflerin Halep'in kuzeyindeki taarruzuna katılan diğer isyancı gruplar ise Türkiye'nin desteklediği, Suriye Millî Ordusu ya da diğer adıyla Özgür Suriye Ordusu adlı yapılanmanın içinde yer alıyor.

ÇATIŞMALAR NEDEN ŞİMDİ ÇIKTI?

Olası bir barış çok uzakta görünürken, dış güçlerin asker konuşlandırdığı bir ülke hâline gelen Suriye'deki cephe hatları yıllardır sabit.

Rusya ve İran, Esad hükûmetinin elinde bulundurduğu bölgelerde söz sahibi. ABD'nin kuzeydoğu ve doğuda konuşlandırmış olduğu askerî personeli, Kürtlerin önderliğindeki Suriye Demokratik Güçleri'ni (SDG) destekliyor. Türkiye ise muhaliflerin elinde olan kuzeybatı kesimine asker konuşlandırdı.

Fakat bölgedeki güç dengesi, İsrail ile İran ve desteklediği militan grupları karşı karşıya getiren ve bir yılı aşkın süredir devam eden çatışmalar nedeniyle sarsılmış durumda.

İran destekli Hizbullah, Lübnan'da İsrail'e karşı savaşırken büyük bir darbe aldı. Geçtiğimiz hafta İsrail'le ateşkes anlaşması imzalayan örgüt, 2016'da Esad'ın Halep'i yeniden ele geçirmesi için destek vermişti.

CNN'in "State of the Union" programında konuşan ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Suriye hükûmetinin ana destekçileri olan İran, Rusya ve Hizbullah'ın dikkati başka çatışmalarda olduğu ve bu çatışmalar sonucu zayıf düştükleri için muhaliflerin durumdan faydalanmalarına şaşılmamasının gerektiğini söyledi.

Hem Rusya hem de İran ise, son süreçte Şam hükûmetine olan desteklerini yineledi.

ORTADA BİR BARIŞ PLANI VAR MI?

2015'te BM Güvenlik Konseyi; çatışmayı sona erdirmeyi, yeni bir anayasayı, BM gözetiminde seçimler yapılmasını ve şeffaf ve yaptıklarından sorumlu bir yönetimi öngören bir önergeyi onaylamıştı fakat bu önerge hiçbir zaman hayata geçirilemedi.

BM'nin Suriye elçisi Geir Pedersen, çatışmaların giderek artmasının nedeninin siyasi bir sürecin başlatılması konusunda yaşanan toplu bir başarısızlık olduğunu ve çözümün ancak kapsamlı müzakerelerle mümkün olabileceğini belirtti.