Tarım, orman ve hayvancılık bitti

DİLAN KUTLU / NEFES

AKP’nin 21 yıllık iktidar döneminin sekizinci Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Haziran 2023’te koltuğa oturduğunda “yapısal dönüşüm”, “gıda arz güvenliği” ve “üreticiyi güçlendiren politikalar” sözü vermişti. Ancak 2.5 yıllık performans, verilen hiçbir sözün tutulmadığını krizin daha da ağırlaştığını ortaya koydu.

SORUNLAR SOKAĞA TAŞTI

2024 yılı tarım gündemine çiftçi eylemleri damga vurdu. Çiftçilerin artan girdi maliyetlerine karşın ürün fiyatlarının maliyetin altında kalması, ülke genelinde büyük tepkiye yol açtı. Bursa Karacabey’deki domates üreticileri, fabrikaların sözleşmede taahhüt edilenden daha düşük fiyata domates alması nedeniyle eylem başlattı. Balıkesir, Bilecik, Kahramanmaraş, Gaziantep, İzmir ve Aksaray’da çiftçiler traktörleriyle konvoylar düzenleyerek eylem yaptı. Rize, Konya, Eskişehir, Yozgat ve Burdur’da çiftçiler maliyetin altında kalan fiyatları protesto etti.

İTHALATI BİTİRECEKTİ

Hayvan ithalatını sonlandıracağını söyleyen Yumaklı, bu vaadini hızla rafa kaldırdı. Ocak 2025’te 136 bin 50 baş büyükbaş hayvan ithal edildi. Bu, son 25 yılın ocak ayları arasında görülen en yüksek ithalat oldu.

2025 yılı için tarım destekleri bütçesi 135 milyar lira olarak belirlenmişti. Zirai don felaketi nedeniyle verilen 23.5 milyar liralık ek ödemeyle toplam destek 158.6 milyar liraya yükseldi. Cumhurbaşkanlığının Yıllık Programı’na göre 2026 destekleri 167.6 milyar lira olarak açıklandı. Ancak 2025 yılının zirai don ekli destekleme bütçesine göre ise gerçekleşen artış yüzde 5.7 seviyesinde kaldı.

Türkiye’de 1 Şubat-13 Nisan tarihleri arında yaşanan 65 ili etkileyen zirai don 500 bine yakın üreticinin mahsulünü yok etti. Zirai don, 23 milyar liralık hasara yol açtı. Aradan 8 ay geçmesine rağmen çiftçilere yapılacağı duyurulan destek ödemelerinin tamamı hâlâ hesaplara geçmedi.

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı

Yangınlar için rüzgarı suçladı

2024’te 3 bin 800 alan, 2025’te ise 6 bin 800 alanda yangın çıktı. Sadece bu yıl içerisinde toplam 80 bin hektar alan yangınlarda küle dönerken, birçok bölgede yetersizlikler nedeniyle yangınlar günlerce sürdü. Bakan Yumaklı, orman yangınlarında rüzgarı suçlayarak, “Karşınızda hiç yorulmayan, acıkmayan, uyumayan yangın diye bir düşman var. Bir de işbirlikçisi rüzgar var. Rüzgar, hep aynı yönde esmiyor. Dolayısıyla savaşın şartlarına göre elinizdeki unsurları kullanmak zorundasınız” dedi.

Kuraklığa karşı önlem almadı

Zirai donun ardından Türkiye kuraklıkla da sarsıldı. Son 52 yılın en kurak dönemini yaşandı. Barajlarda doluluk oranı kritik eşiklerin altına inerken, birçok göl tamamen kurudu. Tarım sektörünün toplam su tüketiminin yüzde 77’sini oluşturması nedeniyle risk daha da büyüdü. Tüm bu tabloya rağmen, Tarım ve Orman Bakanı Yumaklı’nın, suya göre ürün ekiminin belirlenmesi, yeraltı suyu tüketimini sınırlayacak mekanizmalar gibi konularda somut bir adım atmaması, kuraklık yönetimi açısından ciddi bir boşluk yarattı.

Üreticileri destekleyen program yok

Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, 26 Şubat 2024’te hayvancılığın 5 yıllık yol haritasını açıklarken hayvan sağlığı, hastalıklar ve planlı üretimi öne çıkardı ancak söylediklerinin tersi oldu. Bakan, şap hastalığının kontrol altına alındığını belirtse de birçok bölgede üreticilerden “aşılı hayvanların bile öldüğüne” yönelik haberler geldi. Bakan, üreticinin kayıplarını giderecek destek programı açıklamadı. Şap hastalığı süt krizini de tetikledi. Süt üretimi düzenli olarak düştü. TÜİK verilerine göre eylülde inek sütü bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 1.7 düşerek 892 bin 886 tona geriledi.