Ultra işlenmiş gıda alarmı
The Lancet’te yayımlanan yeni üç makalelik seri, ultra işlenmiş gıdaların (UİG) dünya genelinde hızla yayılmasının beslenme alışkanlıklarını bozduğunu ve kronik hastalık risklerini artırdığını ortaya koyuyor. Uzmanlar, bireysel çabanın yeterli olmayacağını, güçlü ve koordineli kamu politikalarının şart olduğunu vurguluyor.
Dünyanın dört bir yanından uzmanlar, ultra işlenmiş gıdaların (UİG) küresel ölçekte hızla yayılmasının ciddi bir halk sağlığı tehdidine dönüştüğü konusunda uyarıyor. The Lancet’te yayımlanan üç makalelik kapsamlı seri, UİG’lerin taze ve minimal işlenmiş gıdaların yerini aldığını, bunun da beslenme kalitesini düşürerek çok sayıda kronik hastalığa zemin hazırladığını gösteriyor.
Araştırmacılar, mevcut bilimsel kanıtların kamu sağlığı politikalarını gecikmeden hayata geçirmek için yeterli olduğunu belirtiyor. Aksi halde, UİG’lerin dünya genelinde daha da hâkim hale geleceği uyarısı yapılıyor.
KÜRESEL UYARI: UİG TÜKETİMİ SAĞLIK RİSKLERİNİ ARTIRIYOR
Seri, 43 uluslararası uzmanın katkısıyla hazırlandı. Uzmanlar, UİG üreticilerinin tüketiciyi korumaya yönelik politika önerilerini engellemek için agresif pazarlama ve siyasi lobi faaliyetleri yürüttüğünü vurguluyor.
São Paulo Üniversitesi’nden Prof. Carlos Monteiro, “Ultra işlenmiş gıdaların artan tüketimi, dünya genelinde beslenme düzenlerini yeniden şekillendiriyor ve geleneksel gıdaların yerini alıyor” dedi. Monteiro, bu dönüşümün güçlü küresel şirketlerin kar odaklı stratejileri sayesinde hızlandığını belirtiyor.
KOORDİNELİ POLİTİKALAR ŞART
Şili Üniversitesi’nden Prof. Camila Corvalan, hükümetlerin cesur ve uyumlu politikalar geliştirmesi gerektiğini vurgulayarak, “UİG uyarılarının ambalaj ön yüzüne eklenmesi, pazarlama kısıtlamaları ve bu ürünlere yönelik vergilerin artırılması gibi adımlar atılmalı” dedi.
Avustralya Sydney Üniversitesi’nden Dr. Phillip Baker da tütün endüstrisine karşı verilen küresel mücadeleyi hatırlatarak, politika alanının şirket lobilerinden korunması ve sağlıklı, sürdürülebilir gıda sistemleri için güçlü koalisyonların kurulması gerektiğini ifade etti.
Nova sınıflandırmasına göre ultra işlenmiş gıdalar; hidrojene yağlar, protein izolatları, glikoz-fruktoz şurubu gibi düşük maliyetli bileşenlerden üretilen, renklendirici ve tatlandırıcı gibi kozmetik katkı maddeleri içeren endüstriyel ürünler olarak tanımlanıyor. Bu ürünler, taze gıdaların yerini alacak şekilde formüle ediliyor ve yüksek kâr amacıyla yoğun biçimde pazarlanıyor.
BİLİMSEL KANITLAR NET: UİG TÜKETİMİ KRONİK HASTALIK RİSKİNİ ARTIRIYOR
Serinin ilk makalesi, 2009’dan bu yana yapılan araştırmaları inceleyerek UİG tüketiminin geleneksel beslenme biçimlerini zayıflattığını ve diyet kalitesini düşürdüğünü ortaya koyuyor.
Ulusal beslenme anketleri, UİG’lerin yıllar içinde dramatik biçimde arttığını gösteriyor. İspanya’da UİG’lerin toplam enerji içindeki payı üç katına çıkarken, Çin’de yüzde 4’ten yüzde 10’a yükseldi. Meksika ve Brezilya’da oran yüzde 10’dan 23’e, ABD ve İngiltere’de ise uzun süredir yüzde 50’nin üzerinde seyrediyor.
Seri, UİG ağırlıklı beslenmenin aşırı yeme davranışını tetiklediğini, şeker ve sağlıksız yağın fazlalığı, lif ve protein eksikliği gibi dengesizliklere yol açtığını belirtiyor. 104 uzun dönemli çalışmanın incelendiği sistematik bir derleme, 92 çalışmada en az bir kronik hastalık riskiyle anlamlı ilişki bulunduğunu gösterdi. Bunlar arasında obezite, tip 2 diyabet, kalp hastalıkları, depresyon ve erken ölüm gibi kritik sağlık sorunları yer alıyor.