İşsiz büyüme/Jobless Growth
Muhalif politikacı ve medya ya bilmedikleri ya da salt muhalefet olsun diye:
“Madem ekonomi büyüyor neden istihdam oranları artmak bir yana düşüyor?..” diye soruyorlar...
İktidar sözcüleri ve gazetecileri ise bu sorunun doğru cevabını bilmediklerinden olsa gerek:
Ya susuyorlar ya da konuyu değiştiriyorlar…
***
O halde önce sorayım:
Büyüme her zaman istihdam yaratır mı?..
Şimdi de cevap vereyim: Hayır…
Özellikle teknolojik ve sermaye yoğun büyümeler istihdam yaratmaz...
Ekonomide bu durum:
“İşsiz büyüme/jobless growth” olarak adlandırılır…
İşsiz büyüme nedir?..
İşsiz büyüme, bir ekonomide GSYH artarken (büyüme olurken), istihdamın artmaması ya da işsizlik oranının düşmemesi durumudur…
Yani ekonomi büyür, şirketler üretim yapar para da kazanır ama…
Yeni iş yaratılmaz ya da işsiz sayısı azalmadığı gibi artabilir…
***
İşsiz büyüme neden olur?..
- Firmalar daha az işçiyle daha çok üretim yapabiliyorsa (örneğin otomasyon sayesinde), istihdam artışına gerek kalmaz…
Özellikle sanayi ve hizmet sektörlerinde dijitalleşme, üretimi artırırken iş gücünü azaltabilir.
- Büyüme, sermaye yoğun sektörlerde (örneğin enerji, ağır sanayi) oluyorsa, bu sektörler fazla iş gücü istihdam etmez…
Meselâ finans sektörü büyür ama işsizliğe çare olmaz…
- Eğer büyüme ithalata dayalıysa, iç üretim artmaz, istihdam yaratılmaz.
Örneğin, tüketim artar ama mallar dışarıdan geldiği için içeride üretim ya da istihdam oluşmaz…
- Ekonomi büyür ama aynı anda iş gücüne katılım da artarsa (örneğin kadınlar ya da gençler piyasaya girerse), işsizlik oranı düşmeyebilir...
- Büyüme kısa vadeli sermaye girişlerinden kaynaklanıyorsa (örneğin sıcak para), uzun vadeli istihdam yaratmaz…
Türkiye işsiz büyüme yaşadı mı?
Evet…
Türkiye, özellikle 2000’ler ve 2010’lar boyunca zaman zaman işsiz büyüme deneyimi yaşadı…
Meselâ:
2010–2017 arasında ekonomi %5–7 arasında büyüdü ancak…
Aynı dönemde genç işsizliği %20’ler civarındaydı…
Büyüme inşaat ve ithalât temelliydi…
Verimlilik düşüktü…
İstihdam artışı sınırlıydı...
***
“İstihdam dostu büyüme/inclusive/pro-employment growth” nasıl olur?..
İstihdam yaratıcı büyüme hedeflenirse:
Tarım, KOBİ, hizmetler gibi emek yoğun sektörlere yatırım yapılır…
Eğitim ve beceri uyumu sağlanırsa:
Büyüme, istihdamla birlikte gerçekleşir…
Bize öyle geliyor
Ünlü Stoacı filozof (Son dönemde yeniden gündem olan felsefe) Seneca şöyle demişti:
“Yaşam kısa değil, onu boşa harcadığımız için bize öyle geliyor…”.
Ben de diyorum ki:
“Ekonomi yönetimi zor değil, sürekli bilmeyenlere emanet edildiği için bize öyle geliyor…”.