Yeni araştırma: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan kişiler daha yaratıcı olabilir

Amsterdam’daki Avrupa Nöropsikofarmakoloji Koleji (ECNP) kongresinde sunulan yeni bulgular, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (ADHD) olan bireylerin daha yaratıcı olabileceğini ortaya koydu. Araştırmaya göre bu durumun ardında, “amaçlı zihin gezinmesi” adı verilen özel bir düşünce biçimi yatıyor.

Radboud Üniversitesi Tıp Merkezi’nden Han Fang liderliğindeki ekip, ADHD özellikleri ile yaratıcılık arasındaki bağı inceleyen iki kapsamlı çalışma yürüttü. 750 katılımcının yer aldığı araştırmalar, dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivite gibi ADHD belirtilerine sahip kişilerin yaratıcı başarılarının daha yüksek olduğunu ortaya koydu.

Dr. Fang, “Dikkat eksikliği, hiperaktivite veya dürtüsellik gibi ADHD özellikleri fazla olan kişilerin, her iki çalışmada da yaratıcı başarı puanlarının daha yüksek olduğunu gördük. Ayrıca, özellikle ‘amaçlı zihin gezinmesi’ olarak adlandırılan, kişinin düşüncelerini bilinçli şekilde dolaştırdığı durumlarda yaratıcılığın daha yüksek olduğunu saptadık” dedi.

ZİHNİN AMAÇLI GEZİNMESİ YARATICILIĞI ARTIRIYOR

Araştırmada, zihin gezinmesi ikiye ayrıldı: amaçlı (deliberate) ve kendiliğinden (spontaneous). Amaçlı zihin gezinmesi, kişinin bilinçli olarak düşüncelerini serbest bırakıp farklı fikir yollarına yönelmesi anlamına geliyor. Bu süreç, alışılmadık fikirlerin ve yaratıcı bağlantıların ortaya çıkmasını sağlıyor.

Buna karşın, kendiliğinden zihin gezinmesi – yani kontrolsüz düşünce sapmaları – odaklanma sorunları ve organizasyon güçlüğüyle ilişkilendirildi. Araştırmacılara göre aynı zihinsel mekanizma hem yaratıcılığı besleyebiliyor hem de dikkat dağınıklığını artırabiliyor.

YARATICILIK TESTLERİ VE BULGULAR

Katılımcıların ADHD düzeyi, “Yetişkin ADHD Öz Bildirim Ölçeği” ile ölçüldü. Zihin gezinmesi türleri ise özel anketlerle belirlendi. Yaratıcılığı ölçmek için iki test kullanıldı:

Yaratıcı Başarı Anketi, sanat, müzik, bilim ve yazı gibi alanlardaki gerçek başarıları puanladı.
Alternatif Kullanım Görevinde ise katılımcılardan sıradan nesnelere yeni işlevler bulmaları istendi.
Sonuçlar dikkat çekiciydi: Dikkatsizlik ve dürtüsellik yüksek olan kişiler, hem bu testlerde daha başarılı oldu hem de yaratıcı fikir üretme eğilimindeydi. Zihin gezinmesi, ADHD belirtileriyle yaratıcılık arasındaki “köprü” rolünü üstlendi.

ZİHNİN DAĞINIKLIĞI YENİLİK DOĞURABİLİR

Bu araştırma, uzun süredir gözlemlenen bir gerçeğe bilimsel temel kazandırıyor: ADHD’li bireylerin dağınık gibi görünen düşünce yapısı, aslında yaratıcılığın kaynağı olabilir. Fang, “Bu bulgular, hem eğitim hem de tedavi açısından yeni kapılar açabilir. Kişilerin kendiliğinden gelen fikirlerini nasıl yönlendireceklerini öğrenmeleri, ADHD’nin yaratıcı potansiyelini güçlendirebilir” dedi.

Würzburg Üniversitesi’nden Prof. K.P. Lesch ise, “Zihin gezinmesi, yüksek işlevli ADHD bireylerinin olağanüstü yaratıcılığının temel kaynaklarından biridir. Bu kişiler toplumumuz ve gezegenimizin geleceği için son derece değerlidir,” ifadelerini kullandı.

DAĞINIK DİKKATTEN YENİ FİKİRLERE

Uzmanlara göre, ADHD’li bireylerin dikkatlerinin sürekli farklı yönlere kayması, onları sıradışı düşünmeye yöneltiyor. Psikoloji Today dergisinde yer alan bir ebeveynin sözleri bu durumu özetliyor: “ADHD’li çocukların aslında dikkat eksikliği yok; onlar her şeye aynı anda dikkat ediyor.”

Bu çocuğun zihinsel “dağınıklığı”, NASA’nın Mars’a iniş aracı tasarımı yarışmasında ulusal finalist olmasını sağladı — origamiden ilham alan bir mühendislik fikriyle. Bu da Fang’ın “amaçlı zihin gezinmesi” olarak tanımladığı yaratıcılığın pratik bir örneği.

Araştırmacılar, ADHD’li kişilerin bu doğal yaratıcılığı yapılandırılmış şekilde kullanmalarının mümkün olduğunu belirtiyor. Farkındalık temelli terapi yöntemleri, zihin gezinmesini bastırmak yerine yönlendirmeye odaklanabilir. Böylece ADHD’li bireyler, dikkatsizlikten doğan zorlukları azaltırken, yaratıcı düşünme potansiyellerini bilinçli şekilde geliştirebilirler.