Vikingler ve Eski İskandinav paganizmi üzerine çalışan uzmanlar, popüler kültürde yer eden “korkusuz savaşçı” ya da “özgür ruhlu denizci” gibi imgelerin tarihsel gerçeklikle örtüşmediğini belirtiyor.

Münster Üniversitesi İskandinav araştırmaları uzmanı Roland Scheel, Viking Çağı’na ilişkin bilgilerimizin çoğunun 13. yüzyılda kaleme alınmış Hristiyan kaynaklarına dayandığını, dönemin kendi yazılı kayıtlarının neredeyse hiç bulunmadığını ifade ediyor.

Scheel’e göre 8. ile 11. yüzyıllar arasına tarihlenen Viking Çağı bugün filmler, diziler, oyunlar ve müze anlatılarıyla şekillenen belirli bir imgeye dönüşmüş durumda. Ancak tarihsel kaynaklar çok daha sınırlı ve karmaşık. Bu nedenle paganizme dair anlatıların önemli bir kısmı “anıtsallaştırılmış tarih” niteliğinde.

VİKİNGLERİN POZİTİF BİR GEÇMİŞİN SEMBOLÜNE DÖNÜŞMESİ

Scheel, günümüzde “Viking” kelimesinin ağırlıklı şekilde olumlu çağrışımlar taşıdığını söylüyor. Savaşçı kültürü, kadınların dönemin ortalamasına göre daha güçlü bir konumda olduğu iddiası ve dinî baskıdan uzak bir toplum anlatısı bu olumlamanın temel unsurları arasında. Bu idealize edilmiş geçmiş, günümüzde kimlik oluşturma süreçlerini de etkiliyor. Örneğin neo-pagan gruplar, kendilerini Hristiyanlık öncesi İskandinav inancını yaşayan topluluklar olarak tanımlıyor.

Ancak bu modern yorum, Viking akınlarının şiddet boyutunu sıklıkla göz ardı ediyor. Scheel, popüler Viking imgesinin Haçlı Seferleri gibi diğer tarihsel dönemlerin bugün ağırlıkla olumsuz çağrışımlar taşımasına karşın çok daha sempatik bir çerçevede sunulduğunu vurguluyor. Bu imge, Avrupa Konseyi’nin “Viking Kültür Rotası” gibi kültürel projelerde de birleştirici bir kimlik öğesi olarak kullanılabiliyor.

SİYASETTE VE KÜLTÜRDE KULLANILAN NORS MİTOLOJİSİ

Scheel ve meslektaşı Simon Hauke, “Paganizasyonlar: İskandinav ve Avrupa Kimliklerinde Anıtsallaştırılmış Paganizm” adlı projelerinde, “pagan Kuzey” imgesinin yüzyıllar boyunca nasıl yeniden yorumlandığını inceliyor. Snorri Sturluson’un 13. yüzyılda yazdığı Edda’dan Jacob Grimm’in çalışmaları ve Otto von Bismarck’ın siyasi konuşmalarına kadar birçok dönemde İskandinav paganizminin farklı amaçlarla kullanıldığını aktarıyorlar.

Scheel, özellikle 20. yüzyılda Nazi ideolojisinin Nors mitolojisini ırksal söylemlerini desteklemek için kötüye kullandığını hatırlatıyor. Günümüzde ise mitolojiye duyulan ilginin çok daha çeşitlilik gösterdiğini belirtiyor.

VALKYRIE İMGESİNİN YENİDEN ÜRETİLMESİ

Hauke, Richard Wagner’in “Nibelung’un Yüzüğü” operasının Valkyrie figürünü kadın savaşçı imgesine indirgediğini, bu yorumun günümüzde metal müzik albüm kapaklarından kart oyunlarına kadar birçok alanda tekrarlandığını söylüyor. Oysa Eski Norse kaynaklarında Valkyrie’lerin savaşta ölenleri seçmekten öte, insan kahramanlarla ilişki kurmak ya da öte dünyada içecek sunmak gibi çok farklı rolleri olduğuna dikkat çekiyor.