Batı’nın uzun süredir durgun olan kritik maden sektörü, Çin’in Nisan ayında nadir toprak elementleri ihracatına sınırlama getirmesiyle yeniden canlanmaya başladı. Bu kısıtlamalar, otomotiv fabrikalarının üretimi durdurmasına ve fiyatların hızla artmasına yol açtı. Bunun üzerine, özel ve kamu kaynaklı büyük bir finansman akışı nadir toprak elementleri şirketlerine yöneldi.
YENİ YATIRIM DALGASI
Orion Resource Partners adlı yatırım şirketi, ABD hükümetinin de katkısıyla 1,8 milyar dolarlık bir konsorsiyum oluşturdu. Hedef, ABD ve müttefikleri için stratejik maden tedarikini güvence altına almak. Geçen hafta ise ABD Başkanı Donald Trump ve Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, kritik madenler ve nadir toprak elementleri projelerini finanse etmek üzere bir anlaşma imzaladı.
ABD İhracat-İthalat Bankası, Avustralya’daki yedi maden projesine 2,2 milyar dolarlık potansiyel finansman sağlayacağını açıkladı. Beyaz Saray ayrıca, Savunma Bakanlığı’nın Batı Avustralya’da yarı iletken üretiminde kullanılan gelişmiş bir galyum rafinerisine yatırım yapacağını bildirdi. JPMorgan Chase de ulusal güvenlik açısından stratejik sektörlere odaklanan 1,5 trilyon dolarlık girişimin parçası olarak, nadir toprak elementleri şirketlerine 10 milyar dolar yatırım yapacağını duyurdu.
ÇİN’İN HAMLELERİ VE TEPKİLER
Çin’in ihracat kısıtlamaları Batı’yı stratejik hamlelere yöneltirken, uzmanlara göre bu adımlar “Batı’daki uyuyan devi uyandırdı.” ABD merkezli MP Materials’ın piyasa değeri bu yıl dört katına çıkarak 12 milyar dolara ulaştı. Avustralyalı Lynas Rare Earths ise 500 milyon dolar yatırım alarak hisselerinde üç kat artış yaşadı.
Kanadalı Ucore Rare Metals, Louisiana’da kurulacak ilk ticari tesis için ABD Savunma Bakanlığı’ndan 18 milyon dolar hibe kazandı. Şirketin hisseleri bu yıl yüzde 700’ün üzerinde değer kazandı.
TİCARET GERİLİMİ VE ÜRETİM RİSKLERİ
Pekin’in Nisan ayında uygulamaya koyduğu lisans sistemi, yabancı şirketlerin Çin’den güçlü nadir toprak mıknatıslarını ithal etmek için izin almasını zorunlu kıldı. Bu süreç haftalar sürebiliyor ve çoğu başvuru reddediliyor. Eylül ayında Çin’in ABD’ye mıknatıs ihracatı bir önceki aya göre yüzde 29 azaldı.
Uzmanlar, Batı’nın tedarik zincirlerini yeniden kurmasının zaman alacağını belirtiyor. Sektörün Çin dışındaki üretim kapasitesi henüz yeterli değil. Ayrıca, ABD ile Çin arasında kalıcı bir ticaret anlaşması yapılması hâlinde Batılı şirketlerin yeniden Çin kaynaklarına yönelme riski bulunuyor.
UZUN VADELİ STRATEJİ VE YENİ FABRİKALAR
ABD hükümeti, MP Materials’a 400 milyon dolar yatırım yaparak şirketin ürettiği mıknatıslar için fiyat garantisi sağladı. Adamas Intelligence verilerine göre, ABD’nin 2030 yılına kadar nadir toprak mıknatıs üretim kapasitesi üç katına çıkacak.
Yeni yatırımlar arasında, New England merkezli Phoenix Tailings’in New Hampshire eyaletindeki yeni fabrikası da bulunuyor. WSJ'nin aktardığına göre şirket CEO’su Nick Myers, yatırımcı ilgisinin son aylarda büyük oranda arttığını belirterek, “Artık kimse nadir toprak elementlerinin önemini sorgulamıyor. Sermaye bulmakta zorlanan kimse kalmadı” dedi.
Uzmanlara göre Çin’in ihracat kısıtlamaları, Batı’daki stratejik maden sektöründe uzun vadeli bir dönüşümün kapısını araladı. Ancak sektör hâlâ deneyim ve kapasite eksiklikleriyle karşı karşıya.
