Çin ve Tibet arasında ruhani lider savaşı: Yeni Dalai Lama nasıl seçilecek?

Tibet Budizmi'nin ruhani lideri Dalai Lama'nın belirlenmesi, yalnızca milyonlarca Budisti ilgilendiren bir konu değil: Aynı zaman Çin, Hindistan ve ABD için de stratejik nedenlerden dolayı yeni ruhani liderin kim olacağı önem taşıyor.

Geçen hafta pazar günü 90 yaşına basan Nobel Barış Ödüllü Dalai Lama, bugün dünyanın en etkili insanlarından biri olarak görülüyor. 1950'lerin sonunda bağımsızlık yanlısı ayaklanmaya katılarak Çin'i terk etmek zorunda kalan Dalai Lama, ölümünün ardından "reenkarne" olacağını ve Budizm geleneğinin sürdürüleceğini söyledi.

Peki ama yeni lider nasıl seçiliyor?

Tibet geleneklerine göre önceki Dalai Lama'nın ruhu bir başka bedende yeniden doğar. Şu anki Dalai Lama 1935'te Çin'in Qinghai bölgesinde doğmuştu.

İki yaşındayken keşişlerden oluşan bir keşif ekibi, çeşitli işaretler sonucunda onun Dalai Lama olduğuna kanaat getirdi. Bu işaretler arasında üst düzey bir keşişe gelen görü de vardı. Üzerine bir de küçük çocuğun 13'üncü Dalai Lama'ya ait eşyalara "Benim, benim" demesi üzerine bu düşünceleri iyice pekişti.

1940 yılında beş yaşındayken Potala Sarayı'nda düzenlenen törenle Dalai Lama'nın Tibet'in ruhani lideri olduğu resmileşti.

Ne var ki 1959'da bağımsızlık yanlılarının tarafında olması nedeniyle Hindistan'ın Dharamshala kentine kaçmak zorunda kaldı. O tarihten bu yana da ruhani liderliğini oradan sürdürüyor.

Dalai Lama bu yıl mart ayında yayımlanan "Voice for the Voiceless" (Sesi Olmayanların Sesi" adlı kitabında "Yeni Dalai Lama Çin dışında özgür dünyada doğacak" dedi ve 90 yaşına bastıktan kısa süre sonra halefi konusundaki detayları paylaşacağını belirtti.

3 Temmuz'da yeni bir açıklama yapan Dalai Lama, kurduğu kâr amacı gütmeyen Gaden Phodrang Vakfı'nın kendi ölümünün ardından da devam edeceğini belirterek yeni Dalai Lama'nın ruhunu bu vakfın tespit edeceğini duyurdu.

2011 yılında kurulan bu vakfın amacının Tibet Budizmi'nin geleneklerini, insan hakları savunuculuğunu ve Dalai Lama'nın vizyonunu sürdürmek olduğu belirtiliyor. Vakfın yönetim kadrosunda Dalai Lama, danışmanları ve üst düzey keşişler bulunuyor.

Tibet Parlamentosu da yeni Dalai Lama'yı sürgündeki hükümetin belirleyeceği duyuruldu.

ÇİN NE DİYOR?

Çin ise Dalai Lama'nın reenkarnasyonunun ancak Çin yasaları ve gelenekleri uyarınca altın küpten kura çekimiyle Çin sınırları içinde doğmuş bir çocuk üzerinden seçileceğini söylüyor.

Ülkenin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning, "Reenkarnasyon süreci Çin yasaları ve tarihi gelenekleriyle uyumlu olmalı" dedi.

Dalai Lama ise Çin'in hak iddiasını sert bir şekilde reddederek "Ateist komünist rejimin Budist reenkarnasyon sistemine karışması uygun değildir" dedi.

Tibetliler de Çin'in belirleyeceği halefin "siyasi kukla" haline geleceğine inanıyor ve Beijing tarafından seçilecek kişiyi lider olarak benimsemeyeceklerini ifade ediyorlar.

Bu arada mevcut Dalai Lama Çin'de "ayrılıkçı" olarak görülüyor. Resimlerinin sergilenmesi ve Dalai Lama'ya bağlılık belirten ifadelerin kullanılması da yasak.

PANCHEN LAMA KRİZİ AKILLARA GELDİ

Dalai Lama, 1995 yılında Tibet Budizmi'nin ikinci en yüksek makamı olan Panchen Lama olarak altı yaşındaki bir çocuğu seçmişti. Ancak seçilen çocuk kısa süre sonra gözlerden kayboldu. Daha sonra Çin kendi seçtiği Gyaltsen Norbu'yu Panchen Lama ilan etti.

ABD VE HİNDİSTAN NASIL ROL OYNAYABİLİR?

Hindistan da 100 binden fazla Tibet Budistine ev sahipliği yapıyor. Birçok Hintli de Dalai Lama'ya saygı duyuyor. Uzmanlar Dalai Lama'nın Hinfsitan'daki varlığının Yeni Delhi hükümetine, Beijing hükümetine karşı nüfuz sağladığını belirtiyor.

Küresel çapta Çin'i kendine rakip olarak gören ABD de Dalai Lama'nın Çin tarafından seçilmesine izin vermeyeceklerini söylemişti.

Hatta geçen yıl ABD Başkanı Joe Biden, daha büyük bir özerklik isteyen Tibetlilerin taleplerine karşılık vermesi için Beijing'e baskı uygulamıştı.