Gizemler bir bir çözüldü: 2025'te en çok konuşulan bilimsel keşifler

GİZEMLİ MUMYA

Avusturya'daki bir kilisede 1700'lerden kalma ve iyi korunmuş mumyanın kimliği çözüldü. Yapılan taramalarda doku ve kemik analizleri sayesinde kalıntıların Franz Xaver Sidler von Rosenegg adlı aristokrat bir rahibe ait olduğu belirlendi.

Bu mumyayı diğerlerinden ayıran şey daha önce bilinmeyen bir yöntemin kullanılması oldu. Mumyanın iç organları çıkarılmamış, reçine ya da tuz kullanılmamış ve bandajlama yapılmamıştı. Bunun yerine rahibin karın boşluğu, ağız ve anüsünden odun talaşı, saman, keten lifleri ve aromatik bitkiler sokulmuştu. Bu malzemeler nemi emerek çürümeyi hızlandıran bakterileri engellemişti.

BUZUL ÇAĞI'NDA YANLIŞ TANI

Sibirya’da bulunan 14 bin yıllık Tumat yavrularının evcil köpek değil, insanlarla hiç temas etmemiş kurt yavruları olduğu ortaya çıktı.

Daha önce kardeşlerin siyah kürkleri nedeniyle köpek olabileceği düşünülmüştü. Çünkü bu mutasyonun yalnızca evcil köpeklerde görüldüğü sanılıyordu.

'EJDER ADAM' KİMDİ?

Çin'de bulunan Homo longi (Ejder Adam) kafatasının, Denisovalara ait ilk tam kafatası olduğu doğrulandı. Araştırmacılar başta bu kafatasının dünyanın pek çok yerinde yaşamış daha ilkel bir insan türü olan Homo erectus'a ait olabileceğini düşünüyordu.

Ortaya çıkan bu yeni tabloda Denisovalıların ve modern insanların son ortak atalarını 1.32 milyon yıl önce paylaştığı görülüyor. Neandertallerin ise evrim hattından 1.38 milyon yıl önce ayrıldığı öne sürülüyor.

Araştırmacılar buradan yola çıkarak Denisovalıların Homo sapiens’e Neandertallerden daha yakın akraba olabileceğini öne sürdü. Bu bulgu, insan evriminde bugüne kadar kabul edilen akrabalık sıralamasını değiştirebilir.

İNSAN BEYNİ KAÇ EVREDEN GEÇİYOR?

Beyin taramaları, insan beyninin beş ayrı dönemden geçtiğini ortaya koydu. Kritik geçiş yaşlarının ise 9,32, 66 ve 83 olduğu görüldü. Aşamalar ise şöyle:

Bebeklik/Çocukluk Çağı (0–9 yaş)
Ergenlik Çağı (9–32 yaş)
Yetişkinlik Çağı (32–66 yaş)
Erken Yaşlılık (66–83 yaş)
Geç Yaşlılık (83+ yaş)

İMKANSIZ RENK

Bilim insanları, normalde doğada bulunmayan, "olo" adını verdikleri yeni bir renk keşfetmeyi başardı. Lazerle yapılan deneylerde katılımcılar, olağan dışı doygunlukta bir mavi-yeşil tonu gördü. Araştırmacılara göre bu rengin en yakın temsili renk camgöbeği, renk kodu da "#00ffcc."

BEBEKKEN GERÇEKTEN ANIMIZ YOK MU?

Araştırmalar, bebeklerin 1 yaş civarında anı oluşturabildiğini ancak bu anılara yetişkinlikte erişilemediğini gösterdi. Bunun sebebi ise bebeklik ve erken çocuklukta beyin hücrelerinin hızla çoğalması ve sinir ağlarının sürekli değişmesi nedeniyle eski anılara giden yolların silinmesi.

Ayrıca bebeklik anıları kelimelere dayalı olmadığı, görsel, duygusal ve fiziksel olduğu için sözcüklerle kodlanmamış anıları yetişkinlikte sözcüklerle anımsamak da zor oluyor.

12 BİN YIL SONRA YENİDEN HAYATA DÖNDÜLER

Biyoteknoloji firması Colossal Biosciences, 12 bin 500 yıl önce nesli tükenen ulu kurtları yeniden hayata döndürdü. Mevcut gri kurtların genleriyle oynayarak yaratılan yeni ulu kurtlar, binlerce yıl önce nesli tükenen kurtlarınkine çok benziyor.

Bunun için bilim insanları gri kurtların hücrelerindeki 14 gende toplamda 20 değişikliğe imza attı. Daha sonra yapılan değişiklikler yumurtalara zerk edildi. Sağlıklı bir şekilde gelişen embriyolar daha sonra taşıyıcı annelere aktarıldı. Böylelikle yapılan üç doğumla, nesli tükenmiş canlılar hayata dönebildi.

ATEŞİ NE ZAMAN KONTROL ETMEYİ BAŞARDIK?

İngiltere'nin Suffolk bölgesindeki Barnham'da yapılan kazılarda, insan eliyle yakılmış en eski ateşin izleri bulundu. Bulgular, ateşin yaklaşık 400 bin yıl önce bilinçli olarak üretildiğini gösteriyor. Bu keşif, ateş kullanımının başlangıcını daha önce sanılandan 350 bin yıl geriye götürüyor.

TEK EŞLİLİKTE ŞAMPİYONUZ!

Türler arası eşleşme davranışlarını inceleyen yeni bir araştırma, insanların tek eşlilikte şaşırtıcı derecede üst sıralarda yer aldığını gösterdi. Araştırmaya göre insanların yaklaşık yüzde 66'sı hayatları boyunca tek eşli ilişkiler kuruyor.

Hayvanlarla bir kıyas yapılacak olursa insanlar şempanze ve gorillerden daha tek eşli ancak kunduzlar bizden çok daha sadık.

AYLAR SONRA DÜNYA'YA DÖNDÜLER

NASA astronotları Butch Wilmore ve Suni Williams, 5 Haziran 2024'te Boeing'in yeni Starliner kapsülüyle bir haftalık test uçuşu için ISS'ye gönderildi. Starliner'da çıkan teknik arıza nedeniyle iki astronotun dönüş tarihi ertelendi ve NASA, kapsülün boş dönmesi direktifini verdi.

Süreçte yaşanan aksaklıklar nedeniyle yaklaşık 9 ay ISS'de mahsur kalan iki astronot, martta SpaceX'in Dragon kapsülü ile Dünya'ya döndü. Öte yandan, uzayda mahsur kalan astronotlardan Williams, 31 Ocak'ta astronot Peggy Whitson'a ait olan 60 saat 21 dakikalık uzay yürüyüşü rekorunu kırdı ve 62 saat 6 dakika ile uzayda en uzun süre yürüyüş yapan kadın astronot oldu.

MARS'TA OKYANUS MU VARDI?

ABD ve Çin'den araştırmacılar, Çin'in yer aracı Curong'un Mars'taki yeraltı görüntüleme verileriyle dünyada sahil kenarında yeraltından alınan verileri karşılaştırması sonucu benzerlik tespit etti. Şubatta paylaşılan verilere göre araştırmacılar, Mars'taki yeraltı yapısının, dünyadaki ova ya da okyanus yönüne eğilimli topraklara benzer açıda olduğunu ve bunun Mars'ta daha önce kumsal ve okyanus bulunduğuna işaret ettiğini belirtti.

DÜNYANIN EN YAŞLI KAYASI

Kuzey Quebec'teki Nuvvuagittuq outcrops'un Dünya kabuğunun bilinen en eski kalıntılarını barındırdığı da bu yıl ortaya çıktı. Yaklaşık 4.1 milyar yıllık olan bu kaya, gezegenimizin dört jeolojik çağının ilki olan Hadean döneminden kalma tek kaya olma özelliğini taşıyor.

ORGAN NAKLİNDE YENİ UMUT

Bu yıl genetiği değiştirilmiş domuz karaciğeri, canlı bir insana başarıyla nakledildi. Hasta bu organla 171 gün hayatta kaldı. Bilim insanları, hayvandan insana nakil için önemli bir eşiğin aşıldığını belirtiyor.

Çünkü daha önce karşılaşılan büyük engeller ilk kez aşılmış oldu. Bu engellerden biri organ naklinden saatler sonra organın ret nedeniyle çökmesiydi. Bu vakada ise karaciğer aylarca çalıştı. Ayrıca domuzlarda bulunan bazı virüslerin insana geçme riski de bu vakada görülmedi.

NAPOLYON'UN ORDUSUNU NE ÖLDÜRDÜ?

Napolyon'un 1812 Rusya seferinde yüz binlerce askerin ölümüne yalnızca tifüsün değil, paratifo ve tekrarlayan ateş gibi başka salgınların da yol açtığı belirlendi. Bakteri izleri, askerlerin dişlerinden alınan DNA örneklerinde tespit edildi.

2400 YILLIK TEKNENİN NEREDEN GELDİĞİ BULUNDU

Danimarka'daki Hjortspring teknesinin kökeni yeni analizlerle aydınlandı. 1920'lerde Danimarka'nın Als Adası'ndaki bir bataklıkta keşfedilen teknenin yaklaşık 2400 yıl önceye ait olduğu tahmin ediliyor. Bataklık ortamı sayesinde tekne büyük ölçüde korunmayı başarmıştı.

Teknede bulunan izlerden yola çıkan bilim insanları tekne ve mürettebatının Baltık Denizi'nin doğu kıyılarından gelmiş olabileceğini düşünüyor.

EN ESKİ DENİSOVALI GENOMU

Denisova Mağarası'nda bulunan 200 bin yıllık bir dişten yüksek çözünürlüklü Denisovalı genomu çıkarıldı. Bu genom, Denisovanların Neandertallerle ve henüz bilinmeyen "insan türleriyle" karıştığını gösterdi.