“Hamilelikte çorap mı, limon mu, takvim mi?” gibi halk arasında yaygın inanışlar bir yana, cinsiyet belirlemede demir seviyesinin önemli rol oynayabileceği ortaya çıktı. Japonya’daki Osaka Üniversitesi’nden bilim insanları, demir metabolizmasının farelerde yavrunun cinsiyet gelişimini etkileyebileceğini kanıtladı. Bu bulgu, insanlar için de önemli ipuçları barındırıyor.

CİNSİYETİ BELİRLEYEN GEN NASIL ÇALIŞIYOR?

Kadınlarda iki X kromozomu, erkeklerde ise bir X ve bir Y kromozomu bulunuyor. Y kromozomu üzerinde yer alan ve cinsiyetin belirlenmesinden sorumlu olan Sry isimli gen, embriyonun erkek yönünde gelişmesini sağlıyor ve sadece gebeliğin erken döneminde kısa bir süre aktif oluyor.

Normalde bu gen başta kapalı durumda bulunuyor. Erkek embriyolarda KDM3A adlı bir protein, bu blokajı kaldırarak Sry geninin aktive olmasına izin veriyor. Bu süreç, cinsiyetin erkek yönünde gelişmesinin yolunu açıyor.

DEMİR EKSİKLİĞİ SRY GENİNİ ENGELLİYOR

Osaka Üniversitesi’ndeki ekip, demirin erkek embriyolarda cinsiyet gelişimi için kritik rol oynadığını iki deneyle ortaya koydu. İlk deneyde, hücrelerin demiri emmesini sağlayan bir gen çıkarıldığında, Sry geninin blokajı kaldırılamadı ve bazı genetik olarak erkek olan fare embriyoları dişi olarak gelişti.

İkinci deneyde ise laboratuvarda hücrelerin demir seviyesi azaltıldığında, KDM3A proteininin etkisinin zayıfladığı ve Sry geninin aktifleşemediği gözlemlendi. Bu durum, demir eksikliğinin erkek embriyoların gelişimini olumsuz etkileyebileceğini gösterdi.

İNSANLAR İÇİN DE ÖNEMLİ BİR UYARI

Çalışmayı yürüten Prof. Makoto Tachibana, gebelikte yeterli demir düzeyinin önemine dikkat çekerek, “Bu bulgu, hamilelik sırasında yeterli demir seviyesinin sağlanmasının ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gösteriyor” dedi.

Bild'e konuşan Almanya’daki Duisburg-Essen Üniversitesi’nden Prof. Christoph Kleinschnitz de “Memelilerde cinsiyet gelişimini belirleyen genetik süreçler oldukça benzerdir. Bu nedenle çalışmanın sonuçları, gebelikte demir eksikliğinin insanlarda da cinsiyet gelişimi üzerinde etkili olabileceğini gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.