Bilim insanları, evrenin neden var olduğunu ve nasıl bu hale geldiğini anlamak için büyük bir bilimsel yarışa girdi.

ABD ve Japonya öncülüğünde yürütülen iki dev proje, nötrino adı verilen gizemli parçacıkları inceleyerek maddenin neden antimaddeye baskın geldiğini ortaya çıkarmayı hedefliyor.

ABD’nin Güney Dakota eyaletindeki Sanford Yeraltı Araştırma Tesisi (SURF) altında kurulan devasa laboratuvar, Derin Yeraltı Nötrino Deneyi (DUNE) projesine ev sahipliği yapacak. 1.500 metre derinlikteki üç dev mağarada yer alacak olan bu dedektörler, dünyanın dört bir yanından gelen 1.400 bilim insanı tarafından yönetilecek.

Tesisin bilim direktörü Dr. Jaret Heise, bu projenin evrene dair anlayışımızı değiştireceğini belirterek, "Evrenin neden var olduğuna dair soruya yanıt bulacak dedektörü kurmak üzereyiz" dedi. Heise, bu mağaraları “bilime adanmış katedraller” olarak tanımladı.

BÜYÜK GİZEM

Bilim insanlarına göre, evrenin oluşumunda madde ve antimadde eşit miktarda ortaya çıkmalıydı ve birbirlerini yok ederek sadece enerji bırakmalıydılar. Ancak bugün yıldızlar, gezegenler ve insanlar olarak maddenin var olduğunu görüyoruz. Bu durum, fizikte hala yanıtlanmamış büyük bir gizemi temsil ediyor.

Araştırmacılar, bu sırrın nötrino ve karşıtı olan anti-nötrinoların davranışlarındaki farklılıkta gizli olabileceğini düşünüyor. DUNE kapsamında, Illinois'ten Güney Dakota’ya 1.300 kilometre boyunca yerin altından nötrino ve anti-nötrino ışınları gönderilecek. Bu parçacıkların yol boyunca nasıl değiştikleri dikkatle izlenecek.

JAPONLARIN CEVABI: HYPER-K

DUNE’un rakibi ise Japonya’da inşa edilmekte olan Hyper-Kamiokande (Hyper-K) adlı dedektör. Tokyo Üniversitesi liderliğinde yürütülen bu proje, Japonya’nın mevcut Super-K dedektörünün daha gelişmiş bir versiyonu olacak.

Hyper-K’nin üç yıl içinde aktif hale gelmesi planlanıyor ve Japon araştırmacılar, projelerinin daha büyük ve daha hassas olması sayesinde ilk keşfi yapacak taraf olacaklarına inanıyor.

Imperial College London’dan Dr. Mark Scott, “Daha erken başlıyoruz ve daha büyük bir dedektöre sahibiz. Bu yüzden DUNE’dan önce sonuç alabiliriz" dedi.

Ancak DUNE projesinden Dr. Linda Cremonesi, “Evet, bir yarış var ama Hyper-K henüz nötrino ve anti-nötrinoların farklı davranıp davranmadığını anlayabilecek tüm unsurlara sahip değil” diyerek bu yarışın sonucunun yalnızca zamanlamaya bağlı olmadığını vurguladı.

Her iki projenin de ilk sonuçları birkaç yıl içinde alınacak. Ancak evrenin başlangıcındaki gizemi çözmek, belki de insanlık tarihinin en büyük bilimsel keşiflerinden biri olacak.