Bilimsel adı “tanrıların yiyeceği” anlamına gelen Theobrama cacao, üç yüzyıldır dünyanın en çok aranan tarım ürünlerinden biri. Ancak günümüzde kakao arzı, artan talebi karşılamakta zorlanıyor. Dünyadaki üretimin yaklaşık yüzde 70’inin gerçekleştiği Fildişi Sahili ve Gana’da hastalıklar, iklim değişikliği ve kötü tarım uygulamaları büyük kriz yarattı.

Geçen yıl fiyatlar ton başına 12 bin doları aşarak rekor kırdı. Bu ay 8 bin dolara gerilese de, rakam üç yıl öncesine kıyasla hâlâ üç kat yüksek. Çikolata üreticileri fiyat artırmak ve şekerleme gibi kakao içermeyen ürünlere yönelmek zorunda kaldı.

LABORATUVARDA YETİŞEN KAKAO

Sektör, yenilikçi çözümlere hızla yöneliyor. Geçen yıl İsviçreli Lindt, Alman girişim Planet A Foods ile birlikte ayçiçeği çekirdeğiyle kakao tadını taklit eden sınırlı üretim bir atıştırmalık çıkardı. Daha da heyecan verici olan ise, bitki hücrelerinden laboratuvarda üretilen gerçek kakao.

Gıda devi Mondelez, İsrailli girişim Celleste Bio’ya yatırım yaptı. Bu şirket, çikolatanın dokusunu sağlayan kakao yağını hücre kültüründen elde etmeye odaklanıyor. Benzer şekilde, İsviçreli Barry Callebaut, Zürih Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ile iş birliği yaptı. Japonya’dan Meiji ise, Amerikan girişimi California Cultured’ı destekliyor. Bu şirket, içeceklerden dondurmaya kadar birçok ürün için kakao hücresi geliştiriyor. Kurucusu Alan Perlstein, “bitter çikolatayı çözmeyi başardık” diyerek teknolojiye güveniyor.

RİSKLER VE FIRSATLAR

Laboratuvarda üretilen gıdalar yeni değil. 2021’de yatırımcılar çevresel ve etik gerekçelerle yapay et ve deniz ürünlerine 1,4 milyar dolar yatırdı. Ancak teknoloji hâlâ geniş ölçekli üretime hazır değil ve bazı ABD eyaletlerinde yasaklarla karşılaştı. 2024’te bu alana yapılan yatırım 139 milyon dolara kadar düştü.

Buna karşın, bitki hücrelerinin yetiştirilmesi, hayvan dokularına göre daha ucuz ve kolay görülüyor. Ayrıca kakao gibi bir bileşen, politik açıdan daha az tartışma yaratabilir. Sektörün öncüleri, laboratuvar ortamında kahve gibi diğer bitkisel ürünlerin de hızla geliştirilebileceğini düşünüyor.

TİCARİLEŞME İÇİN ZAMAN VAR

Şimdilik hiçbir laboratuvar kakao girişimi düzenleyici onay almış değil. Çoğu şirket, ticari olarak kârlı hale gelmenin aylar değil, yıllar alacağını kabul ediyor. Büyük çikolata üreticileri de laboratuvar kakao ürünlerini ağaçtan yetişen kakao yerine değil, yanında tamamlayıcı olarak görüyor.