Dünya Sağlık Örgütü’nün yayımladığı son rapor, 2000–2024 arasında kızamığa bağlı ölümlerin yüzde 88 oranında azaldığını ve bu süreçte yaklaşık 59 milyon kişinin yaşamının aşı sayesinde kurtulduğunu gösteriyor.
2024 yılında ise çoğu 5 yaşın altındaki yaklaşık 95 bin kişi kızamık nedeniyle hayatını kaybetti.
DSÖ, tamamen önlenebilir bir hastalık nedeniyle bu ölçekte bir kaybın kabul edilemez olduğunu belirtiyor.
VAKALAR PANDEMİ ÖNCESİNİ AŞTI
Ölümler azalırken vakalardaki artış dikkat çekiyor. 2024 boyunca dünya genelinde 11 milyon kızamık enfeksiyonu görüldü; bu rakam pandemi öncesi 2019’a göre yaklaşık 800 bin daha fazla.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, kızamığın “dünyanın en bulaşıcı virüsü” olduğunu hatırlatarak, aşılamadaki her boşluğun salgınlara kapı araladığını söyledi.
BÖLGELERE GÖRE ENDİŞE VERİCİ ARTIŞ
2019–2024 döneminde vakalar Doğu Akdeniz Bölgesi’nde yüzde 86, Avrupa’da yüzde 47 ve Güneydoğu Asya’da yüzde 42 arttı. Afrika’da ise bağışıklama oranlarının yükselmesiyle vakalarda yüzde 40, ölümlerde yüzde 50 düşüş kaydedildi.
Uzmanlar, ölüm oranları düşük olsa bile kızamığın körlük, zatürre ve ensefalit gibi ağır komplikasyonlara yol açabileceği uyarısında bulunuyor.
AŞILAMA ORANLARI KRİTİK EŞİĞİN ALTINDA
2024’te çocukların yüzde 84’ü ilk kızamık aşısını, yüzde 76’sı ise ikinci dozu aldı. Bu oranlar bir önceki yıla göre küçük bir artış gösterse de, salgınların önlenmesi için gerekli olan yüzde 95’lik eşikten oldukça uzak.
Geçen yıl dünya genelinde 30 milyondan fazla çocuğun kızamığa karşı yeterince korunmadığı tahmin ediliyor.
SALGINLAR ÜÇ KAT ARTTI
2024’te 59 ülke büyük ya da kesintiye yol açan kızamık salgınları bildirdi; bu sayı pandemi sonrası en yüksek seviyeye çıktı.
2025’te özellikle Amerika kıtasında salgınların belirginleştiği belirtiliyor. DSÖ’nün küresel laboratuvar ağı geçen yıl 500 binden fazla örnek test ederek sürveyansı güçlendirdi ancak ülkelerdeki bağışıklama bütçelerinde yaşanan kesintilerin yeni salgınlara zemin hazırlayabileceği ifade ediliyor.
KÜRESEL ELİMİNASYON HEDEFİ UZAKLAŞIYOR
2024 sonunda 81 ülke kızamığı ortadan kaldırmıştı; Pasifik ada ülkeleri, Cabo Verde, Mauritius ve Seyşeller’in 2025’te listeye eklenmesiyle bu sayı 96’ya yükseldi.
Ancak Amerika bölgesi, 2024’te yeniden kazandığı eliminasyon statüsünü Kanada’da süren bulaş nedeniyle 2025 sonunda tekrar kaybetti. Uzmanlara göre, ülkelerin genel aşı oranı yüksek olsa bile aşılanmamış topluluklar salgınların geri dönüşüne neden oluyor.
DSÖ’DEN GÜÇLÜ AŞILAMA ÇAĞRISI
DSÖ ve IA2030 orta dönem değerlendirmesi, ülkeleri rutin aşılama programlarını güçlendirmeye, sürveyansı geliştirmeye, hızlı salgın müdahalesi kapasitesini artırmaya ve geniş kapsamlı kampanyalar düzenlemeye çağırıyor. Uzmanlar, sürdürülebilir finansman sağlanmadığı takdirde kızamığın önümüzdeki yıllarda daha büyük salgınlara yol açabileceği uyarısında bulunuyor.
