TARIK IŞIK / NEFES
Kronik hayat pahalılığı, yüksek enflasyon ve daralan alım gücü yalnızca vatandaşların bütçelerini değil, günlük dilini ve toplumsal algıları değiştirdi, yeni hayat pratikleri ve yeni kavramları da beraberinde getirdi. Türkiye’de son yıllarda hızla yaygınlaşan bazı ifadeler artık sosyal medyadan aile sohbetlerine kadar her yerde karşımıza çıkıyor. Öne çıkan yeni kavramlardan bazıları şöyle:
- GİZLİ YOKSUL: Gelir seviyesi dışarıdan bakıldığında normal görünen, ancak maaşının büyük bölümünü kiraya, borçlara veya temel gıdaya ayırdığı için yaşam kalitesi hissedilir biçimde düşen kesimler için kullanılıyor.
- SESSİZ ENFLASYON: Ürün fiyatı değişmiyor gibi görünse de gramajların düşürülmesiyle ortaya çıkan gizli zamlar, tüketicinin alım gücünü fark edilmeden azaltıyor. Yani ürün aynı fiyatta ama daha az. Enflasyonun psikolojik etkisini hafifletmek için başvurulan bir yöntem.
- GÖRÜNMEZ VERGİ: Enflasyonun tüketiciye yüklediği ek maliyet için kullanılan bir kavram. Gizli verginin belirleyici özelliği vergi maliyetlerini daha yüksek fiyatlar veya daha düşük temettüler şeklinde yansıtılması. Bu gibi durumlarda verginin nihai mükellefi yükün kendisine ait olduğunun farkında değil.
- ZORUNLU MİNİMALİZM: Ekonomik nedenle, mecburiyetten sade yaşayarak harcama kısma hali. “Gönüllü minimalizm”den tamamen farklı.
- YENİ YOKSULLUK: Klasik yoksulluk tanımının ötesinde; eğitimli, çalışan fakat temel ihtiyaçlarda zorlanan kişileri anlatan bir kavram.
- ENFLASYON YORGUNU: Sürekli değişen etiketleri takip etmekten dolayı bıkkınlık ve stres hali. Kişilerin zihinsel yükünü tarif etmek için kullanılıyor.
- KRİZ KUŞAĞI: X, Y,Z kuşağı derken Türkiye’de kriz kuşağı ortaya çıktı. Bu kavram, umutsuz, gelecek ve kariyer kaygısını genç yaşlarda taşımaya başlayan, ekonomik kriz ortamında yetişen yeni nesil için kullanılıyor.
‘Asgari ücretin bir tık üstü’
Günlük konuşmalarda sıkça duyulan tabir gelir dağılımındaki erozyonu ve nitelikli emeğin değersizleşmesini gözler önüne seriyor. Kavramın işaret ettiği çalışan profili, resmi olarak asgari ücretli görünmüyor. Ancak aldıkları maaş, çoğu zaman asgari ücretten sembolik olarak fazla oluyor.
- KİRA ŞOKU / KİRA KRİZİ: En temel ihtiyaçların başında gelen barınma öğrenciden emekçiye kadar krize dönüştü. Kira artışlarının hızına yetişemeyen vatandaşlar başka semte taşınmadan birlikte yaşamaya, metrekare küçültmeden şehir değiştirmeye kadar çözüm arayışlarına yöneliyor.
‘Mikro lüks’ sözlüğe girdi
- MİKRO LÜKS: Gerçek lükslerin yerine küçük, ucuz ama “kendini ödüllendirme” hissi veren harcamalar için kullanılıyor. Kişisel bakım ürünleri, iyi bir kahve ve küçük tatlılar bu davranışlardan öne çıkanlar olarak dikkat çekiyor.
- FİYAT / İNDİRİM KOVALAMA: Satın almak için bir ürünün uygun fiyata düşmesini telefon uygulaması, internet sitesi veya market market takip etme davranışı.
