Türkiye'de Ağustos 2023'te devreye alınan altın ithalatında kota uygulaması sonrasında kaynağı belirsiz para çıkışlarındaki yüksek seyir dikkat çekiyor.
Merkez Bankası'nın (TCMB) bugün yayımladığı ödemeler dengesi verilerine göre, kaynağı belirsiz para hareketlerinin takip edildiği "net hata ve noksan" kalemi eylülde 3,8 milyar dolarlık çıkışa işaret etti.
Net hata ve noksan kaleminde çıkış, son 12 ayda 17,9 milyar dolar, kota uygulamasının devrede olduğu son 26 ayda ise birikimli olarak 27,5 milyar dolar oldu.
Kota uygulamasının öncesindeki 26 aya bakıldığında ise veriler, 29,6 milyar dolarlık kaynağı belirsiz para girişine işaret etti.
MERKEZ ALTIN ALIMINI DURDURMUŞTU
Mayıs 2023 seçimleri öncesinde finansal çalkantı ile birlikte altın ithalatı da patlama yapmış, seçim sonrasında Ağustos 2023'te altına kota uygulaması devreye alınmıştı. Aylık kota miktarı, 12 ton olarak belirlenmişti.
Altına kota uygulaması sonrasında altın fiyatlarında yurt içi ile yurt dışı arasında fark tarihi zirvelere yükselmiş, bu gelişme de altın kaçakçılığının patlamasına neden olmuş, uzmanlar net hata ve noksan kalemindeki yüksek çıkışlarda bu durumun etkili olabileceğine işaret etmişlerdi.
Bu gelişmeler üzerine TCMB, ekim ortasında yurt içi madenlerden altın alımını durdurdu. Bu adımın ardından da altında yurt dışı ile fiyat farkı da azaldı.
NET HATA VE NOKSAN NEDİR?
Bir ülkenin dış dünya ile ekonomik ilişkilerini gösteren ödemeler dengesine ilişkin verilerin derlenmesinde ortaya çıkan hatalar ve eksikliklerin ödemeler dengesi tablosunda gösterildiği kaleme ‘net hata ve noksan’ adı veriliyor.
TCMB metinlerinde ‘net hata noksan' kalemi için “Verilerin değişik kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçme ve kayıt zamanı farklılıkları yaratmakta; sonuç itibarıyla oluşan farklar Net Hata ve Noksan (NHN) kalemine ‘kalıntı' şeklinde yansımaktadır. Bu kalem, finans hesabından, cari işlemler hesabı ve sermaye hesabının çıkarılmasıyla elde edilmektedir” ifadeleri yer alıyor.
Ödemeler dengesi istatistikleri ve dolayısıyla net hata ve noksan kalemi de, hem geçici nitelikteki verilerin zaman içinde kesinleşmesi hem de yeni bir kaynaktan veri derlenmeye başlanması nedeniyle geriye dönük olarak güncelleniyor.
İthalat ve ihracattaki gümrük ve banka kayıtlarındaki farklılıkların yanı sıra turizm gelir ve giderlerinin izlenebilmesi için yürütülen anket çalışmaları sonucunda hesaplanan gelir veya gider, bankaların döviz varlıklarına artış veya azalış olarak yansımamışsa, aradaki fark ‘net hata noksan' kalemine yansıtılıyor.
Yastık altında saklanan para ve değerli metallerin sisteme giriş ve çıkışları da kaynağı belirsiz giriş ve çıkışlar olarak kayda geçiyor.
Sermaye girişlerinin zayıfladığı, TL'de değer kayıplarının yaşandığı, vergi ve varlık barışı olduğu dönemlerde yerleşiklerin yurtdışı mevduat kaynaklı sermaye hareketlerinin artması da net hata ve noksan kaleminde rakamları artırıyor.
Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışı mevduat verilerinin kapsanmasındaki eksiklikler ve Türk sahipli yabancı bayraklı gemiler ve navlun verileri de net hata ve noksan kaleminde etkili oluyor.
Yurt dışı yatırımda rekor kırıldıFinans
