ABD’de 65 yaş üstü yaklaşık 7,2 milyon kişi Alzheimer hastalığı ile yaşıyor. Bu sayının 2060 yılına kadar 13,8 milyona çıkması bekleniyor. Uzmanlara göre bu artış sadece demografik değişimlerden değil, aynı zamanda ciddi bir halk sağlığı krizinden kaynaklanıyor.
YAŞLANMA KADER DEĞİL
Florida Atlantic Üniversitesi Charles E. Schmidt Tıp Fakültesi’nden araştırmacılar, yaşlanmanın bilişsel işlev kaybı için kaçınılmaz olmadığını vurguluyor. The American Journal of Medicine dergisinde yayımlanan yorum yazısında, klinisyenler ve kamu sağlığı otoritelerine yaşam tarzı temelli önlemleri yaygınlaştırma çağrısı yapıldı.
DEĞİŞTİRİLEBİLİR RİSKLER
Çalışmaya göre demans vakalarının %45’ine kadarının fiziksel hareketsizlik, kötü beslenme, obezite, alkol kullanımı, hipertansiyon, diyabet, depresyon ve sosyal izolasyon gibi yaşam tarzı ve çevresel faktörlerle ilişkili olduğu tahmin ediliyor. Kardiyovasküler hastalıkları ve kanseri önlemede etkili olduğu kanıtlanan yaşam tarzı değişiklikleri, aynı zamanda beyin sağlığını da koruyabilir.
KÜRESEL ÖRNEKLER: POINTER VE FINGER
ABD’de yürütülen POINTER çalışması, yüksek riskli yaşlı yetişkinlerde yoğun yaşam tarzı değişikliklerinin bilişsel işlevleri geliştirdiğini gösterdi. Katılımcılar, iki yıl boyunca düzenli fiziksel aktivite, Akdeniz ve DASH tipi beslenme, bilişsel egzersizler ve sosyal etkileşim içeren bir programa katıldı. Sonuçlar; hafıza, dikkat, planlama ve karar verme gibi yönetici işlevlerde anlamlı iyileşmeler sağlandığını ortaya koydu.
Benzer şekilde Finlandiya’da yürütülen FINGER çalışması da çok boyutlu yaşam tarzı yaklaşımının bilişsel faydalarını doğruladı.
BEYİN SAĞLIĞINA BİYOLOJİK ETKİLER
Uzmanlara göre fiziksel aktivite, beyinde nörotrofik faktörleri artırarak hipokampüs gelişimini destekliyor, kan akışını iyileştiriyor ve iltihabı azaltıyor. Akdeniz ve DASH diyetleri oksidatif stresi düşürüyor, insülin direncini azaltıyor. Sigaranın bırakılması beyin yapısını korurken, sosyal ve bilişsel etkileşimler nöroplastisiteyi güçlendiriyor.
POLİTİK VE EKONOMİK BOYUT
Araştırmacılar, yaşam tarzı temelli stratejilerin sadece bireyler için değil, aynı zamanda sağlık sistemleri ve ekonomiler için de büyük tasarruf sağlayabileceğini belirtiyor. Yeni ilaçların sınırlı etkisine ve yüksek maliyetine dikkat çeken uzmanlar, risk faktörlerinin her on yılda %10-20 azaltılmasının bilişsel gerilemeyi %15’e kadar düşürebileceğini öngörüyor.
2024 yılında ABD’de yaklaşık 12 milyon aile üyesi ve gönüllü, demans hastaları için 19,2 milyar saat bakım verdi. Bunun ekonomik karşılığı 413 milyar dolar olarak hesaplandı. Bu tablo, hem ekonomik hem de psikolojik yükün azaltılması için toplumsal temelli çözümler geliştirilmesi gerektiğini gösteriyor.
