Çin nasıl büyüdü, şimdi durum ne?..
Çin ekonomisinin nasıl olup da öylesine kısa zamanda o kadar büyümesinin sebebini de kendi iktisadi penceremden anlatmaya çalışayım...
Hızlı büyümenin en etkin uygulamaları:
Çin’in uzun vadeli plânlarla uyumlu…
Yatırım odaklı…
Piyasayı değil devleti merkez alan para ve maliye politikasıydı...
***
Sadece o kadar mı?..
Tabii ki sadece para ve maliye politikası değildi…
Çin aynı zamanda:
Sermaye hareketlerini sıkı denetliyordu...
Yani, Çin’den çıkan veya giren paranın büyük kısmı devlet kontrolündeydi…
Ani para çıkışları yaşanmadığı için finansal istikrar sağlanmıştı...
Bankaların çoğu kamu bankası idi ve özel bankalar da kamu bankaları gibi Devlet tarafından her konuda destekleniyordu…
***
Bankalar büyük oranda kamuya ait olduğu için, plânlamaya göre gerçekten yararlı olacak stratejik sektörlere (çelik, altyapı, enerji, teknoloji) kolayca kaynak yönlendiriyordu...
Bunun sonucudur ki hızlı büyüme sağlanıyordu...
Yani canlarım, bizde olduğu gibi kamu ve özel bankalar tarafından, iktidarın baskısıyla yandaşlara kolaylık ve adeta kredi adı altında hibe finansman yapılmıyordu…
***
Şimdi de madalyonun diğer yüzüne geleyim…
Elbette, hızlı büyüten bu modelin bedelleri de oldu:
Meselâ yüksek borçluluk…
Meselâ kaynak israfı…
Meselâ düşük verimlilik…
Meselâ şeffaf olmayan finansal yapı…
Bugün Çin, işte bu sorunlarla mücadele ediyor...
BİLMEM ANLATABİLDİM Mİ?..
Eminim pek çoğunuz, “Ama Çin’de demokrasi yok ki?” diyecek ve...
Demokrasiyi dışlayarak elde edilmiş bir ekonomik büyüme modeline itiraz edeceksiniz…
Elbette haklı da olacaksınız…
Tabii ki Çin’deki hukuk sistemi ve yargı bağımsızlığı, Batılı anlamda liberal demokrasilerdeki yargı anlayışından oldukça farklı...
***
Klâsik anlamda yargı bağımsızlığı yok...
Yargı sistemi, Çin Komünist Partisi’nin (Devlet Başkanı’nın değil) doğrudan etkisi altında...
Mahkemeler, “devletin ve partinin çıkarlarını” önceleyen bir yapıda...
Yani: Yargı, yürütmeden bağımsız değil...
***
Özellikle siyasi davalarda, sonuçlar çoğunlukla parti çizgisine göre şekillenir...
Hâkimler ÇKP’ye bağlılık üzerinden seçilir, terfi ettirilir...
Eylemleriyle rejim ve iktisadi sistem için potansiyel tehlike oldukları kanıtlananlar yargılanır…
Rejim ve iktisadi sistemin değiştirilmesi talebinde bulunan gazete, televizyon ve gazeteciler baskılanır ama; iktidar (Başkan) halkı ve kamuyu soymaz, soymayı aklından bile geçiremez…
Halkı ve kamuyu soyanlar derhal tutuklanır, tutuklu yargılamalar sonucu mahkûm edilirler…
Bilmem anlatabildim mi?..
