Norveç’in egemen varlık fonu, diğer ülke fonlarından farklı olarak büyük ölçüde küresel endeksleri takip eden pasif bir yatırım stratejisiyle yönetiliyor. 1990’larda kurulan ve bugün 1,8 trilyon dolarlık büyüklüğe ulaşan fon, ülkenin petrol ve gaz gelirlerinden elde edilen kaynaklarla dünyanın dört bir yanındaki binlerce şirkette küçük hisse payları tutuyor.
NORVEÇ’İN SERVET FONUNUN ORTAYA ÇIKIŞI
Ülkede 1969’da Kuzey Denizi’nde keşfedilen petrol ve gaz rezervleri, Norveç’i Batı Avrupa’nın en büyük fosil yakıt üreticisi hâline getirdi. Hükümet, bu kaynakların yol açabileceği ekonomik istikrarsızlık ve yolsuzluk risklerini önlemek için sektöre ağır vergiler getirdi. 1990’da kurulan Petrol Fonu, 1996’da ilk sermaye transferini aldı ve 2006’da Ulusal Emeklilik Fonu Küresel adını aldı. Fon, Norveç Merkez Bankası’nın varlık yönetim kolu NBIM tarafından yönetiliyor.
FONUN YATIRIM STRATEJİSİ
Fon, yatırımlarını Norveç dışında yapmak zorunda. Böylece ülke ekonomisinin “Hollanda hastalığı” olarak bilinen, yerel para biriminin aşırı değerlenmesi riskinden korunması hedefleniyor.
Bugün fonun yüzde 70’i hisse senetlerinde, yüzde 30’u ise sabit getirili menkul kıymetlerde değerlendiriliyor. Fon, FTSE Global All Cap endeksindeki 8.700 şirkette hissesi bulunuyor ve dünya borsalarındaki şirketlerin yaklaşık yüzde 1,5’ine sahip.
ELEŞTİRİLER VE KAYGILAR
Fonun pasif yatırım stratejisi, küresel piyasalardaki dalgalanmalara karşı yeterli esnekliğe sahip olmadığı gerekçesiyle eleştiriliyor. 2025’in ilk çeyreğinde fon, ABD’nin uyguladığı yeni gümrük tarifeleri nedeniyle 40 milyar dolar kayıp açıkladı.
Norveç’te bazı siyasetçiler fonun ABD piyasalarına fazla bağımlı olduğunu ve yatırımların Avrupa’ya kaydırılması gerektiğini savunuyor. Fonun özel sermaye yatırımlarına açılması yönünde de talepler bulunuyor, ancak yüksek maliyetler ve şeffaflık eksikliği nedeniyle bu adım şimdilik reddedildi.
ETİK YATIRIM POLİTİKASI
2004’ten bu yana etik ilkelerle yönetilen fon; insan hakları ihlalleri, çevresel yıkımlar veya yolsuzluklara karışan şirketleri portföyünden çıkarıyor. Nükleer silah, tütün, kömür ve esrar üretimi yapan şirketler de fonun dışında tutuluyor.
2024 sonu itibarıyla bu nedenlerle 67 şirket fon kapsamından çıkarıldı. Ayrıca fon, bazı şirketlerin yönetim kararlarına da karşı oy veriyor. Haziran 2024’te Tesla CEO’su Elon Musk’ın 56 milyar dolarlık tartışmalı maaş paketine karşı oy kullanmıştı.
NORVEÇ EKONOMİSİNE ETKİSİ
Fon, Norveç’in ücretsiz eğitim, sağlık hizmetleri, çocuk bakımı ve cömert hastalık izni gibi sosyal refah uygulamalarına önemli kaynak sağlıyor. 2024’te fon gelirleri, ülke bütçesinin yaklaşık yüzde 20-25’ini oluşturdu.
Ancak bazı uzmanlar, ülkenin bu gelire fazla bağımlı hâle geldiğini ve bunun üretkenliği azalttığını savunuyor. Verilere göre, Norveç’in verimliliği son 20 yılda diğer zengin ülkelere kıyasla geriledi.
Fonun geleceği, küresel piyasalardaki dalgalanmalar ve artan jeopolitik risklerle birlikte Norveç’te tartışılmaya devam ediyor.
