California Üniversitesi Riverside’daki araştırmacılar, ambalajlardan, kumaşlardan ve günlük plastik ürünlerden ayrılan mikroplastiklere rutin maruziyetin ateroskleroz gelişimini hızlandırabileceğini belirledi. Kalp krizi ve felç riskini artıran bu damar daralması etkisi yalnızca erkek farelerde görülerek insan sağlığına yönelik önemli bir ipucu sundu.

Araştırmayı yürüten Changcheng Zhou, kalp-damar araştırmalarında cinsiyetler arasında farklı yanıtların sık görüldüğünü vurguladı.

Mikroplastiklerin gıdalarda, içme suyunda ve havada yaygın olarak bulunduğu; insan vücudunda da tespit edildiği biliniyor. Son klinik çalışmalar, bu parçacıkların aterosklerotik plaklarda biriktiğini ve daha yüksek seviyelerin artmış kardiyovasküler riskle ilişkili olduğunu göstermişti. Ancak bu parçacıkların doğrudan damar hasarına yol açıp açmadığı belirsizdi.

Zhou, mikroplastiklerden tamamen kaçınmanın neredeyse imkânsız olduğunu, bu nedenle plastik kullanımını azaltmanın ve kalp sağlığını korumanın önem taşıdığını belirtti.

ARAŞTIRMA TASARIMI

Environment International’da yayımlanan çalışmada, aterosklerozu incelemek için yaygın kullanılan LDLR eksikliği bulunan fare modeli tercih edildi. Hem erkek hem de dişi farelere dokuz hafta boyunca günlük 10 mg/kg mikroplastik verildi.

Fareler, sağlıklı bir insanın tüketebileceği düşük yağ ve kolesterol içeren bir diyetle beslendi. Uygulanan mikroplastik miktarının, kirlenmiş gıda ve su tüketimiyle gerçekçi şekilde karşılaşılabilecek düzeyde olduğu belirtildi.

ERKEK FARELERDE PLAK ARTIŞI

Sonuçlarda çarpıcı bir cinsiyet farkı ortaya çıktı. Mikroplastik verilen erkek farelerin kalpten çıkan aort kökünde plak oluşumu yüzde 63, brakiosefalik arterde ise yüzde 624 arttı. Dişi farelerde ise anlamlı bir ilerleme görülmedi. Mikroplastiklerin ne kilo artışına ne de kolesterol yükselmesine neden olmaması, geleneksel risk faktörlerinin bu durumu açıklamadığını gösterdi.

DAMAR HÜCRELERİNİN BOZULMASI

Tek hücreli RNA dizileme yöntemiyle yapılan incelemede, mikroplastiklerin damar duvarını döşeyen endotelyal hücreler başta olmak üzere aterosklerozla ilişkili birçok hücre tipinin işleyişini bozduğu görüldü. Araştırmada kullanılan floresan işaretli mikroplastiklerin plakların içinde ve özellikle damar içi hücre tabakasında biriktiği doğrulandı. Mikroplastiklerin hem fare hem de insan endotelyal hücrelerinde plak oluşumunu teşvik eden gen yollarını aktive ettiği belirlendi.

GELECEK ARAŞTIRMALAR

Zhou ve ekibi, erkeklerin neden daha duyarlı göründüğünü anlamak için yeni çalışmalar planlıyor. Farklı mikroplastik tür ve boyutlarının damar hücrelerine etkisi, endotelyal disfonksiyonun moleküler mekanizmaları ve cinsiyetler arasındaki damar tepkileri araştırılacak. Mikroplastik kirliliğinin dünya genelinde artması, bu etkilerin insan sağlığı ve özellikle kalp hastalıkları üzerindeki sonuçlarını daha kritik hâle getiriyor.

Çalışma, UCR, Boston Children’s Hospital, Harvard Medical School ve New Mexico Health Sciences araştırmacılarının işbirliğiyle yürütüldü. Araştırmaya ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) kısmen destek verd