Reel sektörün döviz açığı 6,5 yılın zirvesinde

TL'deki yüksek faiz ve kurlardaki sınırlı artış, reel sektörü mevduatta TL'ye, kredilerde ise dövize yönlendirirken döviz pozisyonu açığı büyüyor.

Merkez Bankası'nın (TCMB) bugün yayımladığı 'finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlık ve yükümlülükleri' verileri de bu durumu ortaya koyuyor.

Söz konusu verilere göre, Mayıs 2025 bir önceki aya göre reel kesimin döviz varlıkları 1,3 milyar dolar artışla 166,8 milyar dolar, yükümlülükleri 3,4 milyar dolar artışla 343,1 milyar dolar oldu.

Böylece reel kesimin net döviz pozisyonu açığı bir önceki aya göre 2,1 milyar dolarlık artışla mayısta 176,2 milyar dolara yükseldi.

Döviz açığında mayısta 77 ayın zirvesi görülürken, 77 ay sonra ilk kez 175 milyar dolar eşiği aşılmış oldu.

DÖVİZ MEVDUATTA DÜŞÜŞ

Mayıs 2025 dönemi varlık dağılımı incelendiğinde; bir önceki aya göre ihracat alacakları, türev varlıklar, yurt dışına doğrudan sermaye yatırımları ve menkul kıymetler sırasıyla 937 milyon dolar, 716 milyon dolar, 669 milyon dolar ve 58 milyon dolar artarken, yurt içi bankalardaki mevduat 1 milyar 80 milyon dolar azaldı ve sonuç olarak varlıklar 1,3 milyar dolar arttı.

Yükümlülük dağılımında ise; bir önceki aya göre yurt dışından sağlanan nakdi krediler, yurt içinden sağlanan nakdi krediler, ithalat borçları ve türev yükümlülükler sırasıyla 1 milyar 434 milyon dolar, 1 milyar 205 milyon dolar, 431 milyon dolar ve 296 milyon dolar arttı. Bunlara bağlı olarak yükümlülükler de 3 milyar 367 milyon dolar arttı.

Yükümlülüklerin vade yapısına bakıldığında; Mayıs 2025 döneminde yurt içinden sağlanan kısa vadeli krediler Nisan 2025 dönemine göre 488 milyon dolar azalırken, uzun vadeli olanlar 1 milyar 693 milyon dolar arttı.

Yurt dışından sağlanan kredilerde ise kısa vadeli olanlar 4 milyar 159 milyon dolar artarken, uzun vadeli krediler 2 milyar 294 milyon dolar azaldı.

Mayıs 2025 döneminde kısa vadeli varlıklar 137 milyar 506 milyon dolar iken, kısa vadeli yükümlülükler 129 milyar 624 milyon dolar oldu.

Kısa vadeli net döviz pozisyonu fazlası, 7 milyar 882 milyon dolar olarak gerçekleşerek Nisan 2025 dönemine göre 3 milyar 308 milyon dolar azaldı. Kısa vadeli yükümlülüklerin toplam yükümlülükler içindeki payı yüzde 38 odu.

DÖVİZ KREDİ ARTIŞI REKOR KIRMIŞTI

Getirilen sınırlandırmalara rağmen, bankacılık sektöründe döviz cinsi kredi hacmi 2024'te 39 milyar dolarlık rekor artışla 167,7 milyar dolara yükselmişti. Böylece, 2018 yılı sonrasında döviz cinsi kredi hacmi yıllık bazda ilk kez artış kaydetmişti.

TL cinsi ticari krediler 2024'te sadece yüzde 20,3 artarken, döviz cinsi kredilerde artış yüzde 30,3 olmuştu.

2024'te yerleşiklerin yabancı para mevduatı ise parite etkisinden arındırıldığında 17,9 milyar dolar azalmıştı.

2025'in 1 Ocak-17 Temmuz döneminde ise yabancı para krediler 22,8 milyar dolar arttı.

19 AYDA 112,9 MİLYAR DOLARLIK ARTIŞ

Kur krizi öncesinde Mart 2018'de 208,3 milyar dolarla zirveyi gören reel kesimin döviz açığı, Ekim 2023'te 63,4 milyar dolara kadar gerilemişti. Ekim 2023 ile Mayıs 2025 arasındaki 19 ayda reel kesimin döviz açığı 112,9 milyar dolar arttı.

Mehmet Şimşek'in Hazine ve Maliye Bakanı olarak görev yaptığı iki yılda söz konusu açık 104 milyar dolar arttı.

Kur krizleri ve düşük faiz politikası uygulanan bu beş buçuk yıllık dönemde döviz açığında 145 milyar dolarlık düşüş sırasında TCMB döviz rezervleri, özel sektörün döviz açığının kapatılmasında kullanılmış, bu dönemde düşük faizli TL kredi kullanan şirketler döviz varlıklarını artırmış, döviz borçlarının bir bölümünü kapatmıştı.

2024 ile birlikte ise tablo değişti ve döviz krediye erişebilen şirketler, bu krediyi ithalat ve yatırım ödemelerinin yanı sıra yüksek TL faizden yaralanmak için kullanmaya başladı.