Finlandiya dünyanın sauna başkenti olarak biliniyor. Gönüllü terleme kültürü ise artık başka ülkelerde de yaygınlaşmaya başladı. İngiltere’de, Britanya Sauna Derneği’nin verilerine göre, son bir yılda halka açık sauna sayısı iki katına çıktı.

The Economist'e konuşan Kanadalı kardiyolog Setor Kunutsor, saunayı “kontrollü, hafif stres” kaynağı olarak tanımlıyor. Kısa süreli sıcaklık kalbin daha hızlı atmasına, damarların genişlemesine ve terlemenin başlamasına yol açıyor. Bu değişimler, tempolu bir yürüyüş sırasında vücutta olanlarla benzerlik taşıyor. Kunutsor’a göre, “15 dakikalık standart bir sauna seansı kalp ritmi ve dolaşımı orta düzeyde egzersizle eşdeğer biçimde artırıyor.”

KALP VE BEYİN ÜZERİNDEKİ ETKİLER

Doğu Finlandiya Üniversitesi’nden Jari Laukkanen’in 2.300’den fazla orta yaşlı erkek üzerinde yaptığı gözlemsel bir çalışma, saunaya haftada iki-üç kez girenlerin kardiyovasküler hastalıklardan ölme riskinin %27 daha düşük olduğunu ortaya koydu. Haftada dört ila yedi kez sauna kullananlarda ise bu oran %50’ye kadar çıktı.

Aynı araştırma grubu daha sonra düzenli sauna kullanımının yalnızca kalp için değil, beyin sağlığı için de olumlu etkiler gösterebileceğini öne sürdü. Bulgulara göre, sauna alışkanlığı olanlarda psikoz riski %80, demans riski ise üçte iki oranında azaldı.

ARAŞTIRMALARDAKİ SINIRLAR

Ancak uzmanlar temkinli. Düzenli sauna kullananların çoğu, zaten ortalamanın üzerinde sağlıklı ve varlıklı kişiler olabilir. Yaş, sosyoekonomik durum, fiziksel aktivite ve alkol tüketimi gibi faktörler hesaba katılsa da tüm olası etkenler kontrol altına alınmış değil. Ayrıca araştırmalar çoğunlukla yaşlı, beyaz Avrupalı erkekler üzerinde yapıldı. Kadınlar, gençler ve farklı etnik gruplardaki etkiler henüz net değil.

Kopenhag’daki Bispebjerg ve Frederiksberg Üniversitesi Hastanesi’nden Eva Prescott, sonuçların genelleştirilmesinde dikkatli olunması gerektiğini vurguluyor. İngiltere Sauna Derneği direktörü Gabrielle Reason da Finlandiya’daki bulguların sauna kültürünün çok daha sınırlı olduğu ülkelerde geçerli olmayabileceğini belirtiyor.

BİLİMSEL KESİNLİK İÇİN RCT ŞART

Uzmanlara göre, saunaların sağlığa etkilerini net biçimde ortaya koymak için rastgele kontrollü deneylere (RCT) ihtiyaç var. Bu yöntem, deneklerin rastgele gruplara ayrılmasıyla yanlılık ihtimalini azaltıyor.

Şimdiye kadar yapılan RCT’ler ise çelişkili sonuçlar verdi. 2022’de Laukkanen ve Kunutsor’un yürüttüğü bir çalışmada, egzersizle birlikte sauna kullanımının tansiyon ve kardiyo-solunum kapasitesinde daha büyük iyileşmeler sağladığı görüldü. Ancak başka bir deney, düzenli sauna kullanımının kardiyovasküler faydasını doğrulamadı.