Soma Termik Santrali “iç cephe” değil mi?
Gözlerden kaçıyor, sıcak gündemde arada kaynıyor.
Tarih 13 Ocak 2015.
Soma Termik Santrali, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından ihaleye açıldı ve Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş. 685.5 milyon dolar teklifle santrali almaya hak kazandı. 22 Haziran 2015 tarihinde Soma B Termik Santrali Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’ndan Konya Şeker tarafından devralındı.
Peki Soma’da son durum nedir? CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz 23 Temmuz’da sosyal medya hesabından “isyan” etti:
“AK Parti tarzı özelleştirme felaketi! Özelleştirilen Soma B Termik Santrali’nde faaliyet durdu, personel ücretsiz izne çıkarıldı. Çözüm reçetesi belli: ‘Kamulaştırmak!’ Peki nasıl? AK Parti, Soma B Termik Santralini 685 milyon dolara özelleştirmeyle alan Konya Şeker’e, bu tutarın yüzde 86’sını teşvikler ve ayrıcalıklarla geri ödemiş durumda.
“Şirketin özelleştirme borcunun dolardan Türk lirasına çevrilme imkanı getirilmesiyle sağlanan avantaj: 177 milyon dolar. Şirkete ödenen kapasite mekanizması teşviği: 96 milyon dolar.
“Şirketin Türkiye Kömür İşletmesine biriken kömür borcu en az: 313 milyon dolar (2025 itibariyle)
“Şirketin kasasına geri dönen tutar en az: 586 milyon dolar.
“Üstelik şirket, sattığı elektriğin parasını da ilave olarak cebine koydu. Yani AK Parti şirkete, devlete ait santrali bedavaya hediye etti, üstüne de para verdi. Şu anda yapılması gereken nedir?
1) Devlet, Soma B Termik Santralini zaten bir nevi geri satın aldığı için, başkaca bir bedel ödemeden santral kamulaştırılmalıdır.
2) Santral hızla devlete devredilmeli ve tüm personel kamu personeli yapılmalıdır.
3) Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) santrali işletmeli, kömür tedariği Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) üzerinden sağlanmalıdır.
Peki şu anda AK Parti ne yapıyor? AK Parti’den çıt yok! Bekliyor, bekliyor ki, ücretsiz izne çıkarılan personelin sesi yükselsin, Soma’da istihdam krizi büyüsün. Ardından AK Parti, istihdam krizini gerekçe gösterip Soma B Termik Santrali’ni kelepir fiyata yandaş bir şirkete peşkeş çekmeye hazırlanıyor!
Bu özelleştirme hepsinden farklıydı!
Maden Mühendisleri Odası’ndan görüştüğüm kaynaklar da bazı bilgi notlarını benimle paylaştı. Dediler ki:
- Soma-B Termik Santrali her biri 165 MW güce sahip 6 bacadan oluşmakta olup toplam 990 MW güce sahiptir. Santralin yıllık kömür ihtiyacı 8 milyon ton civarındadır.
- Soma Termik Santrali’nin özelleştirme yöntemi diğer santrallerin özelleştirme yönteminden farklı olmuştur. Soma ve Tunçbilek santralleri özelleştirme sözleşmeleriyle özel sektöre devredilirken santrallerin kömür ihtiyacının Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) tarafından karşılanması planlanmıştır. Kömür satışı, fiyat artışlarının da bu özelleştirme sözleşmeleri kapsamında yapılması ön görülmüştür.
- Soma santralini işleten firmanın asıl alanının bir tarım kooperatifi ve işletmesi olduğu göz önünde bulundurulduğunda, kömüre dayalı bir termik santrali sağlıklı bir şekilde çalıştırarak buradan gerekli enerjiyi toplumun kullanımına sunması için yeterli deneyime sahip olmaması bu olumsuz sonuç ile karşılaşılmasının önemli bir nedenidir.
- Enerji arz güvenliğinin sağlanması için TKİ, santralin ihtiyacı için sağlamış olduğu kömürün karşılığında alması gereken ödemeleri alamamış ciddi bir borç batağına sürüklenmiştir.
Özel sektör işletiyor kamu kurumu kömür sağlıyor
B
uradaki en büyük çelişkinin de “Özel sektörün işlettiği bir santrale bir kamu kurumunun kömür sağlayarak ihtiyacının karşılanmaya çalışılması üzerine kurulan sistem” olduğunun altı çiziliyor:
- Soma Termik Santrali’ nde izlenmiş olan özelleştirme politikası iflas etmiştir. O gün yapılan uyarıların dinlenmemesi ve ısrarcı olunması bugünkü çıkmaza sebep olurken ciddi bir kamu zararı da oluşmuştur.
- Geçen yıllarda, TKİ ile EÜAŞ arasında bile kömür özellikleri, fiyat gibi konularda defalarca anlaşmazlıklar yaşandığı bilinmektedir. İki kamu kurumu arasında yaşanan olumsuzlukların santrallerin özel sektöre devredilmesiyle çok daha fazlalarının oluşmasının beklenmesi sürpriz olmamıştır.
- Beklenen bir sonuç olarak özel sektörün işlettiği bir santrale bir kamu kurumunun kömür sağlayarak ihtiyacının karşılanmaya çalışılması üzerine kurulan sistem çökmüştür. Ne yazık ki aynı tehlike Tunçbilek termik santrali için de mevcuttur. Burada da santrali bir özel firma işletirken santralin ihtiyacının TKİ tarafından karşılanması taahhüt edilmiştir.
- En büyük çelişki özelleştirmelerle gün ve gün kendi öz kaynaklarıyla üretimden uzaklaştırılan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu’nun Soma Santrali’ne kömür temin etmek için görevlendirilmesi olmuştur. Plansızca ve üretimin doğasına aykırı olarak yapılan bu uygulamalar neticesinde santral bugün çalışamaz bir duruma gelmiştir.
- Çözüm olarak sözleşmelerdeki maddelerin gerekliliklerin yerine getirilmemesi gerekçe gösterilerek sözleşmeler hukuken kamu zararı oluşturmayacak şekilde sonlandırılmalı, kamunun borçları tahsil edilmelidir.
- Santralin eski bir santral olduğu da göz önünde bulundurulmalı ve ekonomik ömrü tamamlanıncaya kadar planlı bir şekilde üretim yapması sağlanmalıdır.
- TKİ’nin dönem zararının 2024 yılında 6.416.879.237,90 TL olduğunu kendi faaliyet raporunda açıklamıştır. Bu zararın neredeyse tamamı, TKİ’nin Soma Santrali’ne temin ettiği kömüre karşılık yapması gereken tahsilatı yapamaması nedeniyle oluşmuştur.