Güneş sessizce zehirliyor

Ülke genelinde termometrelerin ateşi yükseldi.

6-12 derece arttı.

Özellikle de İstanbul, İzmir ve Antalya gibi yüksek binaların yoğun olduğu kentlerde fön sıcağı nedeni ile, ısı adaları genişledi.

Hissedilen sıcaklık, termometre ne gösteriyorsa en az 4 derece daha fazla.

Adana’da hissedilen sıcaklık 51 dereceye kadar çıktı.

Antalya ve İzmir’de Afrika sıcak hava dalgası hakim.

İstanbul için bugün alarmın rengi kırmızı.

Yaz yazlığını yapıyor.

Gerçek anlamda kavruluyoruz.

Yıllardır dilimize pelesenk olan küresel ısınma gerçeği yüzümüze tokat gibi çarptı.

Aşırı sıcak ve nem soluk aldırmıyor.

Sahiller dolup taşıyor.

Güneş-ısı çarpması ve güneş zehirlenmesi vakalarında artış var.

Aciller, özellikle de çocuklarla dolup taşıyor.

Isı Çarpmasına Dikkat

Yaz tatilinde resmen sağlık mücadelesi veriliyor.

Örnek verecek olursak; genç bir kadın sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımla “güneş zehirlenmesine dikkat” dedi.

Yaşadıklarını anlattı.

“Arkadaşımla denize gittik, eve döndükten 48 saat sonra yüzüm bu şekilde uyandım” diye yazdı.

Sol gözünün üstünde şişlik, göz altında şişlik, tüm yüzünde kızarma, yanık ve sağ gözünde de küçülme net bir şekilde belli oluyordu.

Videonun devamında hastaneye gidip serum takıldığını da anlattı.

Ancak, serum da geçici fayda sağlamıştı.

Gece tekrar hastaneye gidildi.

Genç kadın, bir türlü geçmeyen şişliklerini göstererek “Kamu spotu: Dışarıda çok durmayın” paylaşımı yaptı.

Öğle saatlerinde dışarı çıkmamak tercih.

Ancak; zorunda olanlar da var, güneşe tüm gün maruz kalıp çalışanlar da…

Ayrıca yılda 1 hafta tatil yapabilen, deniz, kum ve güneşten faydalanmak isteyenler de…

O hâlde ne yapmalı?

Nelere dikkat edilmeli?

Ve güneş ne kadar tehlikeli?

Güneş Zehirlenmesi Ölümcül Mü?

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. İbrahim İkizceli’ye sordum.

Güneş çarpması ya da güneş zehirlenmesi ölümcül mü?

“Sıcak çarpmış insanların ciltleri sıcak, kuru, kırmızıdır. Terleyemezler. Vücut ısıları hızla yükselir. Hasta çevreye ilgisiz hâle gelir. Nabız zayıflar. Kan basıncı düşer. Sıcak çarpması, hayati tehlikesi olan acil bir durumdur. Tedavi edilmezse hasta ölür.”

Öyle ki yılda ortalama yarım milyon insan hipertermi nedeniyle hayatını kaybediyor.

Güneş çarpması işte bu denli tehlikeli.

En kısa sürede hastaneye gitmek şart.

Ama; ilk etapta da yapılması gerekenler var.

Tüm vücut hızla soğutulmalı, hasta soğutulmuş bir alana alınmalı.

“Sonra hastanın üzerine ıslak havlu veya çarşaflar konup, bir vantilatör hastaya doğru tutulmalıdır. Hasta hemen hastaneye götürülmelidir. Gerektiğinde temel yaşam desteği kuralları uygulanmalıdır.”

Güneşin direkt altında, sıcağa maruz kalmak; vücut ısısını ayarlayan mekanizmayı bozuyor.

Bedeli de ağır oluyor.

Çünkü, sun poisoning yani güneş zehirlenmesi organlara zarar veriyor.

En belirgin özellikleri de şunlar:

• Ciltte kızarıklık ve kabarcık
• Baş ağrısı
• Ateş ve titreme
• Mide bulantısı, kusma, halsizlik, yorgunluk
• Sıvı kaybı

Bu durumda yapılması gerekenleri de yine Prof. Dr. İkizceli anlattı:

“İlk adım; kişi güneşten uzaklaştırılmalı ve serin, gölgeli bir alana alınmalıdır. Cildin serin tutulması önemlidir; bu nedenle soğuk kompresler veya serin duşlar rahatlatıcı olabilir. Yanık oluşan bölgelere nemlendirici ya da yatıştırıcı kremler (örneğin aloe vera içeren ürünler) uygulanabilir. Ağrı veya kaşıntı varsa, doktor önerisiyle ağrı kesici veya antihistaminik ilaçlar kullanılabilir.”

Elbette vücut sıvı kaybettiği için bol su tüketilmeli.

Elektrolit desteği de alınmalı.

Şifa ile Zehir Arasındaki İnce Çizgi

Sabah erken saatte ve akşam gün batımına yakın güneşe çıkmak D vitamini alımı açısından çok değerli.

20 dakikalık güneş banyosu bağışıklık sistemini güçlendiriyor.

Vücudu enfeksiyona, grip ve soğuk algınlığına karşı dirençli hâle getiriyor.

Otoimmün hastalık riskini azaltıyor.

Serotonin üretimini desteklediği için ruh hâlini de iyileştiriyor.

Kalp-damar sağlığı, hücresel büyüme, diş sağlığı için de ilaç.

Ama; güneşin de fazlası ve dik açı ile kavuranı zarar.

Çocukları Güneşten Nasıl Korumalıyız?

Bir kere her şeyden önce, doktorlar 6 aydan küçük bebeklerin direkt güneşe maruz bırakılmamasını söylüyor.

Şapka kullanılmalı, seçilecek şapka geniş kenarlı, özellikle kulak, yüz ve enseyi koruyacak şekilde tercih edilmeli.

Giysilerin her zaman rahat, pamuklu ve açık renk olmasına dikkat edilmesi gerektiğini hepimiz çok iyi biliyoruz.

Onları güneş zehirlenmesine karşı korumak adına alınması gereken diğer önlemleri de Türk Pediatri Kurumu Yönetim Kurulu Üyesi, Çocuk İmmünolojisi ve Alerji Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Esra Yücel anlattı:

• Güneş ışınlarının daha dik geldiği saat 10.00-16.00 arasında mümkünse güneşe çıkılmamalı
• Yeterli miktarda sıvı tüketimi sağlanmalı ve sıvı kaybı belirtilerine karşı (halsizlik, baş dönmesi, kuru ağız) dikkatli olunmalı
• Kullanılacak güneş koruyucu kreminin koruma faktörü en az SPF 30 olmalı, geniş spektrumlu yani hem UVA hem de UVB’ye karşı koruyucu olmalı
• Güneş kremi güneşe çıkmadan 15-30 dakika önce sürülmeli. Her iki saatte bir tekrar edilmeli.

Çocuklarda Güneş Zehirlenmesi Belirtileri Neler?

Doç. Dr. Yücel; yetişkinlerden farklı olarak aşırı terlemeye dikkat çekti ve belirtilerini sıraladı:

• Halsizlik, bitkinlik
• Baş ve vücut ağrısı
• Vücut sıcaklığının 40 derecenin üzerinde olması
• Ciltte kuruma, kızarıklık ve kabarma
• Bilinç bulanıklığı ve uyku hâli
• Nabzın hızlanması
• Nöbet geçirme ve baygınlık

Güneşten zehirlenen çocuklarda belirtiler 2-3 saat içinde gözlemleniyor.

Bebeklerde ise daha kısa sürede kendini gösteriyor.

İlk müdahale hayati.

Peki ne yapılmalı? Ne yapmaktan kaçınılmalı?

“Çocuğu hemen gölgeli ve serin bir ortama alın. Vücut ısısını düşürmek için üstünü çıkarın, ılık duş ve soğuk kompres uygulayın. Soğuk su ile duş, direkt buz uygulaması yapmak önerilmemektedir. Klima, vantilatör veya yelpazeyle hava sirkülasyonu sağlayın. İçebiliyorsa, bilinci yerindeyse bol su, hafif tuzlu ayran vermeye çalışın. Gazlı içecekler, kafeinli içecekler veya aşırı soğuk sıvılar önerilmez.”

Ateş düşmüyor; bilinç bulanıklığı geçmiyorsa bir dakika bile kaybetmemek gerekiyor.

Acile koşulmalı.

Özetle, yakıcılığı katlanan ısıya dikkat.

Fakat, yalnızca güneşi suçlamayalım; tedbirsizliği de suçlayalım.

Çünkü; önlem hayat kurtarır.