Zam vites yükseltti, cüzdan resmen yokuşta kaldı. Akaryakıtın gizli yükü de vergi. Otomobildeki sanki depo değil, vergi dairesi.

Motorine son zam 20 Kasım’da 1 lira 38 kuruş olarak yapıldı.

Ülke genelinde “ortalama” akaryakıt fiyatları da şöyle:

Benzin litre fiyatı: 55,76 TL

Motorin litre fiyatı: 60,46 TL (61 TL’yi gören iller var)

LPG litre fiyatı: 27,60 TL

Yeri geldi soralım, nereden nereye geldi Türkiye?

Bir dönemin “Ben hep 50 liralık alıyorum, yetiyor.” sözü nasıl tarihin tozlu sayfalarına karıştı ama!

Akaryakıta 11 Ayda 45 Zam

Yanlış okumadınız benzine 39, mazota 45 kez zam yapıldı.

Özetleyelim.

Daha ocak ayının ilk günü, “Yeni yıl, yeni umutlar.” derken vergi yükü bindi sırtlara: %6’lık ÖTV zammıpompaya yansıdı.

O gün İstanbul’da benzinin litresi 44,04 TL, motorinin 44,75 TL, LPG’nin ise 26,41 TL idi.

Hemen bir hafta içinde benzine ve motorine 1 lira 24 kuruşluk ufak, tatlı bir zam geldi.

Akabinde 18 Ocak’ta benzin 91 kuruş daha zamlandı.

Günler günleri kovalarken akaryakıta bir indirim geldi; şaştık kaldık tam sevinecekken motorin 1 lira 45 kuruş zamlandı.

Mart’a geçeyim: 25 Mart’ta 1,48 TL’lik zamla benzin 46,72 TL’yi gördü.

Nisan, mayıs… Ufak ufak yansıdı pompaya zamlar.

28 Haziran’da motorine 1,16 TL zam geldi. Ülke genelinde benzin 52,16 TL, motorin 55,56 TL’yi gördü. Psikolojik sınır dendi o günlerde.

Temmuz, ağustos, eylül, ekim… Hep böyle tatlı tatlı zamlarla yokladı. Son olarak geçen hafta zammı gördük.

Bugün ise mazota 2,5 TL’nin üzerinde indirim bekleniyor.

Kafalar karışık.

Hesap kitap şaştı.

Yıllardır, Brent petrolde artış, döviz kuru, Ortadoğu’da kartların yeniden dağıtılması, Rusya-Ukrayna savaşı, global enerji krizi diye diye kontağı çevirip gaza basamaz olduk.

Biliyorsunuz; vergi uzmanı ve yazar Dr. Ozan Bingöl’ün çarpıcı cümlesi var. Otomobil için “Tekerlekli vergi dairesi” der. Daha önce yazdım; KDV, ÖTV, TRT vergisi ve daha birçok yük nedeniyle otomobil almak hayal…

Alabilenler için ise depoyu doldurabilmek gerçek mesele. “50 liralık alıyorum abla”cılar şimdi yasta! Ama bedelini biz de ağır şekilde ödüyoruz. Maksadım şuna gelmek: Küresel piyasaların tetiklemesi bir yana; bizi en çok ezen kalemlerden biri akaryakıttaki vergi, vergiler.

Vergi uzmanı Dr. Ozan Bingöl:

“Yaklaşık 4 yıl önce Ankara’da motorinin litre satış fiyatı 15,60 TL idi. Bugünün vergisi bile dört yıl önceki satış fiyatından 7 liradan daha fazla. Son birkaç yılın ve son birkaç yılda yaşadıklarımızın özeti bu…”

60 TL’lik Motorinin 23 TL’si Vergi

Nasıl ama?

37 TL mazot, 23 TL vergisi.

Alınan her litrede boynumuzun borcu gibi vergi ödüyoruz.

Detayları Dr. Ozan Bingöl anlattı:

“Bakın 20 Kasım itibarıyla gelen zam ile birlikte Ankara’da motorinin litre fiyatı 60,46 TL oldu. Böylece; 60,46 TL olan motorinin 23,06 TL’si vergilerden (ÖTV+KDV) oluştu. Örneğin; 60 litrelik 2.244 TL’ye dolan bir depo motorin için 1.384 lira da vergi ödeyip 3.628 TL’ye alıyoruz.”

Tekrar ediyorum:

60 LİTRE MOTORİN 2.244 TL, VERGİSİ 1.384 TL. TOPLAM ÖDENEN RAKAM: 3.628 TL.

10 Ayda Akaryakıttan Alınan ÖTV 425 Milyar 575 Milyon

Milyonlarca kişinin aklındaki soruyu da sordum:

Devlet kasasına akaryakıttan alınan vergi ile ne kadar para giriyor?

Dr. Ozan Bingöl:

“2025 yılının ilk 10 ayında petrol ve doğalgaz ürünlerinden tahsil edilen ÖTV tutarı 425 milyar 575 milyon 777 bin liradır. Bu rakam daha ilk on ayda geçtiğimiz yılın tümünden 27,5 milyar lira daha fazladır. Düşünün ki bunun bir de KDV’si var.”

Hadi düşünelim…

Düşündükçe derine indik.

Ozan Bingöl:

“Asıl tartışılması ve konuşulması gereken; 60 liraya ulaşmış akaryakıt, açlık sınırının altındaki asgari ücret, milyonlarca emeklinin fitreye muhtaç edilmiş hali, dar gelirlinin mutfağındaki yangın, yoksulluk ve hayat pahalılığıdır. Ancak tüm bunların konuşulabilmesi için de adalet ve hukukun üstünlüğü eşiğinin aşılmış olması en temel gerekliliktir.”

Tünelin sonunda ‘adalet’ var ama ulaşmak için gaza basmak gerekiyor.

Almanya, Fransa, İngiltere, okyanus ötesi ülkeler… Kısacası dünya bizi kıskanırken akaryakıtı ne kadardan alıyorlar? Bir de ona bakalım.

ABD’de Akaryakıt Sudan Ucuz!

Başlıkta ironi yok, tamamen gerçek.

ABD’de yaşayan oyuncu Erdem Baş, su ve benzin fiyatlarını karşılaştırdı, sosyal medya hesabından paylaştı. Yorumsuz aynen yazıyorum:

“Size bir şey söyleyeyim mi, Amerika’da su çok pahalı.” diye başladı cümlesine.

“Benzin fiyatı: 2.869 dolar, 1 galon 3,75 litre; yani 1 litre benzin 0,75 dolar yapıyor. 75 cent.”

1 dolar bile değil.

Oyuncu Baş ardından 1 litre suyun fiyatını gösterdi:

“1 lt su markasına göre 3.69, 2.19 dolar. Fiyatlara bak. Amerika bitmiş ya.” diye de ironi yaptı.

Elbette eyaletler arasında fiyat farkı var. Ancak gerçekten de Amerika’da 1 litre benzin 0,75 dolar, 1 lt su 2,5 dolar civarı.

Akaryakıtta Vergiception

Bingöl’e sordum: ABD’de de akaryakıt vergisi varken 1 litre benzin 0,75 cent nasıl olur? Bizdeki vergilendirme sistemi ne?

“Bizdeki temel sorun burada vergileme rejiminden kaynaklı. Hem ÖTV alıyor bir de onun %20 KDV’sini hesaplıyoruz. Böylece efektif vergi yükü kar topu gibi çoğalıyor.”

Bu kadarla da kalmıyor.

“Ayrıca şunu da unutmamak gerekir ki yaklaşık iki yıldır akaryakıttan alınan maktu ÖTV tutarları alkol ve tütün de olduğu gibi her altı ayda bir otomatik ÖTV artışına bağlandı. Yani hiç brent petrol artmasa da akaryakıtın ÖTV’si otomatik ÜFE oranında artıyor. Böylece sadece ÖTV değil ÖTV’nin KDV’si de hesaplandığından o da artmış oluyor. Yani biz bu duruma kısaca gençlerin tabiriyle ‘vergiception’ diyebiliriz.”

Şimdi sormak gerekiyor:

Ey Avrupa, ABD bizi kıskanmaya devam mı?

Biraz daha kıskanılalım diye; her kuruş zammın hayatımızdaki anlam ve önemini detaylandıralım.

Akaryakıt Zammı Sofrayı da Yakıyor

Artık hepimiz biliyoruz, zam sadece sürücüleri etkilemiyor; ekonomi zincirinin her halkasında hissediliyor:

Çünkü; çiftçinin nakliyecinin yakıt masrafı, günün sonunda maliyeti artıyor. Pazarcı halde şişen etiketle karşılaşıyor, ürünü tezgâha taşımak için akaryakıt istasyonlarında daha fazla ödeme yapmak zorunda kalıyor. Market poşetleri bile akaryakıttan üretiliyor; ve sonuçta rafta, tezgahta zam görülüyor, tüketicin cebi yanıyor.

Bu arada üretici malını maliyetine bile veremiyor, zarar ediyor.

Özetle; bir litre benzinin, mazotun hikâyesi tarladan pazara, raftan sofraya uzanıyor.

Ve her anlamda artık yalnızca bütçesine güvenen pedala yükleniyor.